Waterloo

Inhoud

Waterloo verhaalt over de fatale veldslagen nabij Waterloo, die het einde van Napoleon Bonapartes politieke en militaire carrière inluidden. 18 jaar lang was Napoleon de onbetwiste heerser over Europa. Zijn triomfale terugkeer uit ballingschap op Elba in 1814 versterkte voor hem enkel nog het gevoel op het slagveld onoverwinnelijk te zijn. Tijdens de bloederige slag om Waterloo werden de troepen van Napoleon echter vernietigd door de verenigde legers van Wellington en Blücher.

Productie

Waterloo (1970)  is een Italiaans-Russische coproductie. Hij is het resultaat van een samenwerking tussen de Russische Mosfilm-Studio's (Rusland) en de Dino De Laurentiis Cinématografica DEG (Italië). Voor de distributie van de film koos regisseur Bondarchuk voor Paramount. Het script werd geschreven door H.A.L. Craig, Vittorio Bonicelli en Sergej Bondarchuk zelf. Bondarchuk wilde zo dicht mogelijk bij de historische waarheid blijven om het verleden geen geweld aan te doen. Hiervoor nam hij bergen literatuur door en bezocht tal van musea. Daarnaast liet hij zich ook inspireren door verschillende schetsen, tekeningen en schilderijen over de beroemde veldslag.

Bondarchuk wou naast een historisch verhaal ook een anti-oorlogsboodschap brengen en aantonen hoe een dictatoriale leider zijn volk naar de verdoemenis kon helpen. Dit was voornamelijk een kritiek op Hitler en Stalin. De filmmaker had dus niet de intentie een historisch fresco te maken, maar wel een emotionele visie op de geschiedenis.

De cast bestond uit zowel Franse, Britse, Amerikaanse en Italiaanse, als Russische acteurs. Aangezien de Koude Oorlog in de periode van de productie volop woedde en de spanningen tussen het ‘Oostblok' en het ‘Westen' ten top rezen, was dit een opmerkelijk gegeven.

Receptie

Ondanks het minutieus nagebouwde landschap, de speciale training van de soldaten, de perfect nagebootste wapens en kostuums, ... waren verschillende recensenten van oordeel dat de film geen meerwaarde aan de geschiedenis bood.

Zo beweerde Robinson dat de regisseur verviel in te grote banaliteiten en details, dat hij subplots ontspon die niet verder werden uitgewerkt, dat het gevecht niet goed was gereconstrueerd en dat het geen artistiek werk was, maar een opsomming van feiten.

Onderwijs

De film doet het verhaal over de Slag bij Waterloo uitgebreid uit de doeken. Na een korte introductie over de ondernemingen en mislukkingen van Napoleon voor 1815, krijgt de kijker vanaf scène 9 de ene gevechtsscène na de andere te zien. Hierbij krijgt Napoleon zowel met grootse overwinningen als met zware nederlagen te kampen. Uiteindelijk wordt hij definitief verslagen op 18 juni 1815.

1. Napoleon wordt verslagen

• Scène 2 (00:00:24 - 00:13:53): TEKST: "Napoleon Bonaparte inspireerde zijn volk met zijn militaire en politieke genialiteit en werd zo de keizer van Frankrijk en heel Europa. In 1812 leed hij in Rusland zijn eerste nederlaag. In 1813 werd hij verslagen te Leipzig door de legers van Oostenrijk, Rusland, Pruisen en Engeland. Hij werd verjaagd naar Parijs. Daar wacht hij op zijn lot."

2. Napoleon moet aftreden

• Scène 2 (00:00:24 - 00:13:53): De naaste medewerkers van Napoleon laten hem weten dat Frankrijk is verslagen. Ze overtuigen de keizer af te treden en met duizend manschappen naar Elba te vertrekken. Uiteindelijk neemt Napoleon afscheid van zijn soldaten.
  • De Conventie van Fontainebleau had Napoleon ertoe verplicht af te treden op 9 april 1814.

3. Napoleon ontsnapt

• Scène 3 (00:13:54 - 00:16:06): TEKST: "Tuileries, 1 maart 1815": Lodewijk XVIII krijgt te horen dat Napoleon is ontsnapt van Elba.
  • In werkelijkheid kwam Napoleon op 1 maart 1815 aan in de haven van Golfe-Juan, maar kon men in Parijs ten vroegste op 5 maart 1815 hebben vernomen dat hij was ontsnapt.

4. De slag bij Waterloo

• Vanaf scène 9 (00:39:11 - ...): verschillende gevechtsscènes.

Binnen het kader van een geschiedenisles hebben bovenvermelde scènes - naar mijn gevoel - echter een louter illustratieve waarde.

Bovendien oogt de prent vrij gedateerd.

Historiografie

ALGEMEEN: De Conferentie van Wenen was zo goed als afgerond toen Napoleon in 1815 plots terug ten tonele verscheen. Hij riep voor een tweede maal het Keizerrijk uit en kreeg hierbij relatief veel steun in Frankrijk. Nadat hij de Zuidelijke Nederlanden was binnengevallen, trof hij het geallieerde leger in Waterloo. Hij verloor, werd afgezet en verbannen naar Sint-Helena. Frankrijk moest een deel van zijn territorium afstaan, werd gedwongen tot herstelbetalingen en diende een bezettingsleger te dulden.

DE SLAG BIJ WATERLOO: De Slag bij Waterloo was een veldslag bij het dorp Waterloo in het huidige België. Napoleon Bonaparte werd hier op 18 juni 1815 verslagen door een combinatie van Britse en Pruisische legers, onder leiding van respectievelijk de hertog van Wellington en Blücher. In 1814 was Bonaparte - na zijn nederlaag bij Leipzig in 1813 - naar het eiland Elba verbannen. Daar volgde hij met interesse de discussies die in Wenen losbarstten over de landsverdeling in Europa. Hij begreep dat voor hem nog niet alles was verloren. Op 26 februari 1815 ontsnapte hij van het eiland en op 1 maart arriveerde hij met een legertje van 1.200 man in de Franse havenstad Cannes. Snel trok hij met zijn persoonlijke garde op naar het noorden, richting Parijs. Napoleon wilde immers zijn 'keizerrijk' heroveren. Hij mobiliseerde in twee maanden tijd een leger van 200.000 manschappen en trok met de helft ervan over de Frans-Belgische grens. 

Bronnen

•  Websites:

http://users.pandora.be/michel.vanhalme/films3715.htm: Filmbespreking van Jos Martens.

• Literatuur:

ADKIN (M.), The Waterloo Campanion. The Complete guide to history's most famous land battle, 2001, Londen, 432p.

DALLAS (G.), 1815, The Roads to Waterloo, Londen, 1996, 544p.

DE BAETS (K.), DE LANGHE (S.) en DE SMET (S.), Een historische analyse van de speelfilm ‘Waterloo' (onuitgegeven essay), Gent, UGent, 2004, 211p.

DE VOS (L.), Het einde van Napoleon, Waterloo 1815, Leuven, 1997, 135p.

NAYLER (J.), Waterloo, Londen, 1960, 208p.

VELS HEIJN (N.), Waterloo, glorie zonder helden,Amsterdam, 1990, 160p.