Saving Private Ryan

Inhoud

De film begint met de landing in Normandië op 6 juni 1944. Deze landing van geallieerde troepen op de Normandische kusten heeft als doel de Duitse overmacht in de Tweede Wereldoorlog te doorbreken. Kapitein Miller en zijn troepen moeten er het hoofd bieden tegen een reeks Duitse vestingen. Het wordt een helse strijd, waarin talloze soldaten sneuvelen. Zo ook ene Ryan. Wanneer het Ministerie van Oorlog er achter komt dat deze soldaat eerder twee broers verloor in de strijd, besluit het ministerie een speciale missie op poten te zetten om de vierde en overlevende broer, James Ryan, op te sporen en veilig naar huis te brengen. Het is kapitein Miller die de missie in goede banen moet leiden. Hij wordt bijgestaan door zeven soldaten. In hun zoektocht naar James Ryan zetten de acht militairen hun levens op het spel. De waanzin en de gruwel van de oorlog komen op die manier meer en meer tot uiting. 

Productie

De opdrachtgevers voor de film Saving Private Ryan waren de productiehuizen Dreamworks Pictures en Paramount Pictures. De film werd geproduceerd in samenwerking met de Mutual Film Company. Steven Spielberg regisseerde de prent en samen met Ian Bryce, Mark Gordon en Gary Levinsohn nam hij ook de productie op zich.

Voor historisch advies deden Spielberg en zijn ploeg beroep op Dale Day. Dale Day was een Vietnam- en Golfoorlogsveteraan. Hij werd in de eerste plaats in dienst genomen als militair adviseur. Van Spielberg kreeg hij carte blanche met betrekking tot de historische accuratesse, het trainen van de acteurs en het opzetten van de gevechtsscènes. Hij wees de acteurs erop dat zij een eerbewijs zouden leveren voor de mannen die vochten ten tijde van de tweede wereldoorlog. Door die harde training waren de acteurs in staat een zeer aangrijpende mise en scène te creëren.

Een indirecte adviseur was D-day-historicus Stephen E. Ambrose. Hij fungeerde als ‘historisch consulent'. Zijn boeken werden door Spielberg en zijn team gebruikt als bronnenmateriaal om de landing in beeld om te zetten. Daarnaast deed ook het fotomateriaal van oorlogsfotograaf Robert Capa dienst als inspiratiebron. De film The battle of San Pietro van de filmmakers George Stevens en John Huston, werd grondig bekeken om de authenticiteit van Saving Private Ryan te garanderen en te benadrukken.

Receptie

De film Saving Private Ryan werd bekroond met vijf oscars en werd internationaal geroemd, zowel door het grote publiek als doorfilmrecensenten. Het was een wereldwijd succes en oversteeg met kop en schouders alle eerder gemaakte films over ‘the longest day'.

Ondanks alle lof ontstond ook een grote controverse rond de film. Hoewel het vertonen van geweld en chaos lang geen taboe meer was in de jaren 1990, kwamen de grootste kritieken uit die hoek. De film schokte het publiek dermate dat we kunnen aannemen dat de film choquerend was voor een jaren negentig-publiek, doordrongen van de normen en waarden van zijn tijd. Het British Board of Film Classification kreeg verschillende klachtenbrieven van ouders wiens kinderen na het bekijken van de film geschokt waren. De afgevaardigden meenden echter dat de klachten niet van die aard waren om er gevolg aan te geven. Daarenboven achtte men het expliciet tonen van geweld noodzakelijk om de authenticiteit van de film te garanderen. Het ging immers om ‘functioneel geweld'. 

Onderwijs

Saving Private Ryan is niet zomaar één van de vele oorlogsfilms over D-day. Het is een waar icoon geworden dat de collectieve herinnering aan de landing in Normandië mee heeft vorm gegeven.

In het kader van de lessen Geschiedenis over Wereldoorlog II, kan men ervoor kiezen een fragment uit de film te tonen (bv. ter illustratie van 'dé landing'). Daarnaast kan men de prent echter ook aanwenden om de leerlingen te wijzen op intertekstuele verbanden. Zo imiteerde Spielberg bewust de filmkorrel die werd gebruikt in The Longest Day (1962) om zijn film een meer 'authentieke' (herkenbare) look te geven. Ook bepaalde gelijkenissen met de (weliswaar later geproduceerde) TV-serie Band of Brothers (2001) zijn treffend. Tot slot kan men - vertrekkend vanuit één bepaalde scène - een discussie opstarten met de leerlingen over de zin en/of onzin van oorlog en geweld enerzijds en de mogelijke impact van heldenverhalen over (Amerikaanse) soldaten op de beeldvorming m.b.t. oorlog en geweld anderzijds.

Hieronder volgt alvast een bespreking van enkele treffende scènes uit Saving Private Ryan:

1. De landing op Omaha Beach

• Scène 2 (00:04:20 - 00:20:00): In deze scène wordt de oorlog getoond in al zijn gruwel. Zodra de laadkleppen van de landingsboten worden geopend, kom je terecht op een bloederig slagveld. We zien gapende wonden, afgerukte ledematen, uitpuilende ingewanden,... De soldaten worden losgelaten op een regen van mitrailleurkogels en explosies door landmijnen.
  • Deze scène is uitermate geschikt om te tonen in een geschiedenisles omwille van zijn historische accuratesse. Het semi-documentaire realisme dat Spielberg in deze scène aan de dag legt, zorgt ervoor dat de kijker op een zeer ingrijpende manier wordt ondergedompeld in de oorlogse situatie. De angst, ontreddering en chaos die er heersten, worden op een meesterlijke manier in beeld gebracht.

• Scène 7 (00:34:42 - 00: 36:52): Deze scène biedt een overzicht van de geleden verliezen aan geallieerde zijde.
  • De zinloosheid van de oorlog wordt op die manier benadrukt.

2. De dood van een medesoldaat

• Scène 10 (00:43:56 - 01:56:00): De dood van soldaat Carpazo
• Scène 13 (01:18:00 - 01:28:00): De dood van hospik Wade
• Scène 18 (01:59:00 - 02:29:00): De aanval op Ramelle waar een aantal kompanen overlijden

3. De waanzin van de oorlog

• Scène 9 (00:39:37 - 00:43:55): De soldaten beginnen zich af te vragen waarom ze acht mensenlevens op het spel zetten om er één te redden

4. Het thuisfront

• Scène 5 (00:30:09 - 00:31:48): Op het thuisfront krijgt een moeder het bericht dat drie van haar vier zonen sneuvelden op het slagveld.

5. Het Amerikaanse patriottisme

• Scène 1 (00:01:00 - 00:04:20) en scène 19 (2:29:00- 2:32:00): Deze eerste en laatste scène van de film tonen Ryan die op zijn oude dag het graf van Captain Miller opzoekt en terugdenkt aan de oorlogsdagen.
  • Het aanhoudende shot op de Amerikaanse vlag staat symbool voor dat patriottisme. Daarenboven maken deze beide scènes duidelijk dat een oorlog diepgaande gevolgen heeft op het verdere leven van een mens. Het toont duidelijk dat dit verhaal verder verteld moet worden aan de volgende generaties.

• Scène 16 (01:46:00 - 01:59:00): Uit deze scène blijkt duidelijk dat de soldaten overtuigd zijn te vechten voor de goede zaak. Deze gedachte houdt hen recht. Ook Private Ryan heeft een duidelijke missie en wil deze niet opgeven. Zelfs niet nadat hij het nieuws over zijn broers heeft vernomen en te horen krijgt dat hij thuis wordt verwacht.

Historiografie

De Tweede Wereldoorlog werd uitgevochten tussen 1939 en 1945. We spreken over een wereld-oorlog, aangezien het conflict zich over de hele wereld verspreidde. De aanleiding voor de oorlog was het binnenvallen van Polen door Nazi-Duitsland, waarna Frankrijk en Engeland Duitsland de oorlog verklaarden. Zo ontstonden twee allianties: ‘de As-mogendheden' (Duitsland, Italië en Japan) en ‘de Geallieerden' (Frankrijk, Engeland, Polen, ...). Na de Japanse aanval op Pearl Harbor raakten ook de Amerikanen betrokken in de wereldbrand. Zij sloten zich aan bij de geallieerden.

Gedurende de eerste oorlogsjaren was Duitsland erin geslaagd grote delen van Europa - waaronder Frankrijk, België en Nederland - onder de voet te lopen. In 1944 besloten de Amerikanen tegen de Duitse verdedigingswerken op de Normandische kusten een aanval in te zetten. Dit was geen evidentie aangezien de Duitse troepen het voordeel hadden op bekend en hoog terrein te vechten. Op 6 juni 1944 stak vanuit Engeland een grote vloot het kanaal over tot in Frankrijk. Het werd de meest indrukwekkende amfibieoperatie sinds mensenheugenis. De grootte van de troepenmacht was enorm. Op verschillende Normandische stranden werden geallieerden gedropt. De vijf stranden waren Omaha Beach, Utah Beach, Juno Beach, Gold Beach en Sword Beach.

Vooral de invasie op het strand van Omaha Beach liep niet van een leien dakje. Ten eerste waren er de Duitse reservedivisies, die een paar uur voor de landing naar het strand waren vertrokken om er een verdedigingsoefening uit te voeren. Ten tweede viel het luchtbombardement dat de kustverdediging moest treffen, vijf kilometer landinwaarts. Ten derde werden de amfibietanks te ver gelanceerd waardoor er slechts een beperkt aantal het strand bereikten. En, tot slot, lagen de stranden vol obstakels en mijnen die het doorbreken bemoeilijkten. Als gevolg van dit alles leden de geallieerde troepen op Omaha Beach de grootste verliezen.

Niettemin slaagden de geallieerden er in een bres te slaan in de Duitse verdediging. De bevrijding van 1945 werd op die manier ingeluid. De invasie of de landing op Normandië werd ook wel D-day genoemd, wat - volgens sommigen - staat voor Decision Day. Een andere naam voor de invasie was Operation Overlord. 

Bronnen

• Extra's op de DVD:

Op de DVD met special features: into the breach

• Websites:

http://www.rzm.com/pvt.ryan/

http://www.casenet.com/movie/savingprivateryan.htm

• Literatuur:

DE LOY-VERMEULEN (K.), DE SCHRYVER (S.), MEERT (J.), Saving Private Ryan (onuitgegeven essay), Gent, UGent, 2000-2001, 74p.

VERBESTEL (W.), Saving Private Ryan, Cinemagie, 1999, nr. 229, p. 33-42.