Salvador Puig Antich

Inhoud

Salvador Puig Antich handelt over het leven van een jonge Spaanse anarchist; Salvador Puig Antich. Hij leeft tijdens de dictatuur van Franco in de jaren 1970. In de film wordt zijn leven geschetst en wordt getoond hoe hij betrokken raakt in de strijd van de anarchisten tegen het opgelegde Franco-regime. Salvador sluit zich aan bij het MIL, Movimento Ibérico de Liberación. Deze organisatie pleegt verschillende bankovervallen, met Salvador als chauffeur. De bedoeling is om op die manier wapenvoorraden en acties tegen het regime te financieren, alsook om fondsen bijeen te brengen voor de arbeidersbeweging. Salvador voelt zich hierin zoals Robin Hood die steelt van de rijken en geeft aan de armen. Maar Salvador wordt gearresteerd, nadat één van zijn kompanen hem heeft verraden. Tijdens deze arrestatie ontstaat er een vuurgevecht, waarbij een agent overlijdt. Het is onduidelijk wie de agent heeft neergeschoten, maar de schuld wordt al vlug in de schoenen van Salvador geschoven. Tijdens zijn gevangenschap wordt er bovendien een aanslag gepleegd op premier Carrero Blanco. Men zoekt een zondebok en vindt er opnieuw  één in Salvador. Hij wordt veroordeeld tot de doodstraf. Zijn familie en advocaat blijven tevergeefs strijden, opdat Franco hem gratie zou verlenen. Maar Salvador wordt op 25-jarige leeftijd terechtgesteld. De jonge Catalaan zou de laatste persoon blijken die geëxecuteerd wordt onder Franco. Zijn familie ijvert in werkelijkheid nog altijd voor de erkenning van dit schandaal door de Spaanse staat aangezien Salvador is terechtgesteld na een schijnproces.

Productie

De film is gebaseerd op het leven van de jonge Salvador Puig Antich. Voordat de film werd gemaakt,  verscheen er reeds een boek over dit leven: La historia de Salvador Puig Antich, geschreven door Francesco Escribano. Het boek fungeerde als een belangrijke inspiratiebron voor de film. Verder legde de regisseur vele contacten met personen die vandaag nog leven en de hele Francoperiode hebben meegemaakt. Vanuit hun herinneringen bouwde hij de details en de achtergrond voor het filmverhaal verder op.

Regisseur Manuel Huerga koos Daniël Brühl om de rol van Salvador op zich te nemen. Op die manier hoopte hij de film universeel te maken. Daniël woont namelijk in Duitsland, maar is van oorsprong een Catalaan.  Hij heeft een Spaanse moeder en een Duitse vader. De acteur kennen we vooral van Good Bye Lenin en Inglourious Basterds.

Naast Daniel Brühl spelen ook de bekende Spaanse acteurs Tristán Ulloa & Leonor Watling in de film. De film is voornamelijk gedraaid in Barcelona, waar het verhaal zich ook grotendeels afspeelde.

In de film komt vooral de visie van de regisseur en die van de linkse groeperingen aan bod. De regisseur wil met deze film de dictatuur in Spanje in de tijd van Franco aanklagen en nog eens in beeld brengen. Dit, omdat hij vindt dat de jongere generatie bijna niets meer weet over Spanje ten tijde van Franco.

Huerga had niet de bedoeling een verhaal te brengen over Catalonië, maar wel over de internationale revolutie. Daar streed Salvador voor, hij ageerde tegen het systeem. Hij was geen nationalist maar een anarchist.

Receptie

Deze film werd voor vele awards genomineerd, onder meer op het filmfestival van Cannes en op het internationale filmfestival van Vlaanderen-Gent. De film viel ook in de prijzen op de Barcelona Film Awards. Hier ontving Daniël Brühl de award voor beste acteur, Manuel Huerga de award voor beste regisseur en daarnaast ook nog eens de award voor beste film. Op de Bucata awards werd de film verkozen tot beste Catalaanse film. En alsof dat nog niet genoeg was, ontving de film nog enkele prijzen op de Goya awards, waaronder die voor het goede script, de verhaallijn van Lluís Arcarazo.

In Catalonië werd de film niet door iedereen even positief onthaald. Zo hadden veel Catalanen een verkeerd beeld van Salvador en dachten ze dat hij een Catalaanse nationalist was. Dit blijkt in de film helemaal niet zo te zijn, wat voor sommige Catalanen een ontgoocheling was.

Ook zie je in de film dat de linkse partijen zoals de democraten, socialisten en communisten Salvador geen steun bieden wanneer hij in de gevangenis zit. Dit omdat hij een anarchist was. Maar het zijn vandaag wel die linkse partijen die dwepen met Salvador en hem vaak een ander imago of gedachtegoed voorschrijven dan hij in werkelijkheid had. 

Onderwijs

De film Salvador Puig Antich is een film met een duidelijke politieke boodschap. Er wordt aan maatschappijkritiek gedaan en diverse waarden en normen worden in vraag gesteld. Verder krijgt de kijker een beeld van hoe het is om te leven in een dictatuur. Hij/zij kan zich bovendien ook inleven.

De film kan dan ook in het kader van verschillende vakken worden aangewend (geschiedenis, godsdienst/zedenleer, cultuurwetenschappen, …) of in het kader van een vakoverschrijdend initiatief waarin wordt gewerkt aan de VOETen omtrent democratie en mensenrechten (contexten 5 & 7).

Het meest zinvolle lijkt ons om de film in zijn geheel te tonen aan de leerlingen (bv. als forumfilm). De vertoning kan dan eventueel worden gekoppeld aan een opdracht waarbij de leerlingen de authentieke beelden in hun historische context dienen te plaatsen i.f.v. historische kritiek (cf. leerplandoelstellingen geschiedenis). Een andere mogelijke opdracht zou zijn om de leerlingen op basis van deze prent enkele treffende kenmerken, voor – en nadelen van een dictatuur te laten oplijsten en in groep te laten bespreken (cf. leerplandoelstellingen geschiedenis, zedenleer, cultuurwetenschappen en VOET).

Voor leerkrachten voor wie het aan de tijd ontbreekt om de film in zijn geheel te projecteren, beschrijven we hieronder enkele treffende scènes:

• Scène 6 (62’ 20” – 62’ 46”): De advocaat van Salvador vertelt hoe hij zal vechten voor de zaak. Bepaalde elementen in het dossier kloppen immers niet. Door dit aan te tonen, hoopt de advocaat de zaak te kunnen winnen.
  • Deze scène kan worden gecontrasteerd met één van de laatste scènes, scène 11 (100’00” – 100’ 23”) om aan te tonen hoeveel macht het regime wel had.
• Scène 12 illustreert de gruweldaden onder Franco en het gebrek aan vrije meningsuiting en persvrijheid binnen een dictatuur. Het gaat onder meer om beelden van de moord op Carrero Blanco, die de terdoodveroordeling van Salvador tot gevolg had. Verder zijn er de beelden van de rechters met hun zwaarden en van het neerslaan van een betoging door de politie. De guardia civil kan trouwens ook aan bod komen om aan te tonen welke functie de politie kan hebben binnen een dictatuur. De manier van werken van de guardia civil valt te vergelijken met deze van de gestapo en de Stasi. Zo werd Enrique Ruano vermoord door de guardia civil na het maken van pamfletten die Franco in een negatief daglicht stellen. 

Historiografie

Het verhaal van Salvador Puig Antich speelt zich af ten tijde van de Franco dictatuur. Begin jaren 1970 escaleerden de sociale conflicten in Spanje. De repressie door het Franco regime had al duizenden gevangenen en tientallen doden gemaakt onder studenten en arbeiders. De film is gebaseerd op het leven van een jongen, Salvador, die het waagde om in een land dat onder de knoet werd gehouden door Franco, zonder angst te leven.

Mensen die het niet eens waren met het bestuur van Franco gingen tegen het systeem in en groepeerden zich om zo in opstand te kunnen komen. Zo zie je in de film het MIL en de ETA, organisaties die werkelijk hebben bestaan.

Daarnaast is er in de film sprake van de premier Carrero Blanco. Hij zou de opvolger van Franco worden maar werd door de ETA vermoord door middel van een bomaanslag. Authentieke beelden van deze aanslag zitten in de film vervat.

De regisseur had zeker niet de bedoeling van Salvador een heilige of een martelaar maken. Wel wilde hij de feiten schetsen en bekomen dat de zaak van Salvador heropend zou worden zodat kan worden aangetoond dat heel het regime van Franco dictatoriaal was. Wie weet zouden dan ook de zaken van andere ‘verzetsstrijders’ worden herzien.

De politieke boodschap van de film wordt nog versterkt door het gebruik van specifiek beeldmateriaal. Zo zie je beelden van Vietnam, hippies, Martin Luther King, Ché Guevara, Pinochet en Franco zelf. Daarnaast worden ook heel wat leuzen en symbolen getoond zoals ‘sois jeune et tais toi’, een rode vuist, liberta, MIL en Salvador. Aan het einde van de film komen onder andere Arafat, de val van de Berlijnse muur, de oorlog in Joegoslavië, de aanslag op de WTC torens, Bin Laden, de bomaanslag in Madrid van 2004 en Guantanamo in beeld.

En het houdt niet op. De film bulkt van de verwijzingen naar historische figuren en gebeurtenissen die in de jaren 1970 kunnen worden gesitueerd. Zo is er Enrique Ruano die op 20-jarige leeftijd werd vermoord omwille van enkele anti-Franco pamfletten. Ook horen we dat Fraga Iribarne de noodtoestand heeft uitgeroepen en jongeren aanzet om te gaan protesteren tegen Franco. Deze man zal later nog een grote politieke carrière uitbouwen. Verder worden de namen van personen zoals Heinz Chez en Nieto Antunez vermeld. Deze personen waren in de jaren 1970 politiek actief. We horen Augusto Pinochet spreken over zijn staatsgreep in Chili nadat Salvador Allende is vermoord. (Salvador Puig Antich kiest in de film duidelijk partij voor Allende. Hij trekt zijn conclusies en besluit dat geweldloos verzet tegen de dictatuur niet meer kan.) En dan is er nog de Spaanse heisa omtrent de transfer van Johan Cruijff van Ajax naar Barcelona. We horen dat hij twee keer scoorde in de 4-0 overwinning tegen Granada én dat hij een historische 0-5 overwinning behaalde voor FC Barcelona tegen Real Madrid. Deze overwinning was voor de Barcelonezen en Catalanen meer dan een overwinning in een voetbalwedstrijd. Voor hen was het een overwinning tegen Franco en het centrale gezag in Madrid. Supporteren voor Barcelona was immers een manier om je af te zetten tegen de Franco dictatuur en sympathie te tonen voor de Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd. Dit, op een geweldloze manier en zonder het risico om hiervoor vermoord te worden. De rivaliteit tussen Real Madrid en FC Barcelona bestaat trouwens nog altijd. Wedstrijden tussen hen worden daarom ‘El Classico’ genoemd. Voor veel oudere Barcelonasupporters wordt Real Madrid nog altijd gezien als de ploeg van Franco. (Salvador zelf lijkt zich in de film echter weinig te interesseren in voetbal en doet ook nooit uitspraken over het Catalaanse nationalisme omdat hij hiervoor niet strijdt. Wel spreekt en schrijft hij altijd  in het Catalaans wanneer hij kan. In de gevangenis was Catalaans bijvoorbeeld verboden).

Bronnen

http://nl.wikipedia.org/wiki/Luis_Carrero_Blanco [7/02/2011]

http://nl.wikipedia.org/wiki/Salvador_Puig_Antich [7/02/2011]

http://nl.wikipedia.org/wiki/Salvador_(2006) [7/02/2011]

http://www.imdb.com/title/tt0445691/ [5/02/2011]

DVD Salvador Puig Antich, extra’s

Film Salvador Puig Antich