The Runaways

Inhoud

1975, in de San Fernando Valley droomt Joan Larkin van rock-‘n-roll. Ze wil zelf gitaar spelen en een groepje beginnen, maar dat lijkt niets voor meisjes. Ze raapt al haar moed bijeen en stapt met haar plan op producer Kim Fowley af. Die ziet wel brood in het idee van een rockbandje met alleen meisjes. Hij brengt haar in contact met enkele gelijkgestemden. De vijtienjarige Cherie Currie grijpt haar kans om een ster als David Bowie te worden en doet een gooi naar de rol van leadzangeres.

Samen vechten de meisjes tegen de bierkaai van vooroordelen, afgunst, drugs. De band heeft al snel een stevige reputatie, maar voor Cherie wordt het steeds moeilijker om zich staande te houden en ze stapt uit de groep.

Productie

In de tweede helft van de jaren 70, tussen disco en punk, waren The Runaways een rockband die volledig uit (tiener)meisjes bestond. De groep was geen lang leven beschoren, maar zou wel een voorbeeld vormen voor gelijkgestemden en ontelbare navolgers inspireren. De twee bekendste groepsleden zijn Joan Jett en Lita Ford, de gitaristes, die ook na The Runaways een muzikale carrière uitbouwden.

Dit is een een film over Cherie Currie, met grote bijrollen voor Joan Jett en manager Kim Fowley. Drummer Sandy West en Lita Ford hebben amper een tiental woorden tekst en geen van de bassistes wou aan de film meewerken, zodat ze zelfs niet bij naam worden genoemd, ze werden samengevoegd in één fictief personage. Deze film is het regiedebuut van Floria Sigismondi die naam maakte met het produceren van videoclips.

Dat de focus op Cherie Currie en Joan Jett ligt, komt voort uit het feit dat de film gebaseerd is op de memoires van Currie en dat Jett als 'executive producer' als enige bandlid direct bij de opnames betrokken was (bassiste Jackie Fox wilde zelfs dat haar naam niet in de film voorkwam). Dit vasthouden aan een uitgekauwd Hollywoodstramien maakt van de film een beetje een gemiste kans, zeker voor wie er op uit is om iets over de muziek en de achtergrond van de band te leren.[1] De beste scènes zijn die waarin de band wordt geportretteerd en telkens wanneer het verhaaltje afglijdt naar het voorspelbare opkomst-en-ondergang waarin zovele muziekfilms blijven steken, zakt het naar het niveau van een middelmatige weekendfilm.

Wat de muziek betreft, zal het niet verbazen dat hier geen risico’s werden genomen. Fanning en Stewart mochten wel zelf zingen – en kweten zich opmerkelijk van hun taak – Joan Jett voorzag zelf de productie van de soundtrack. In de studio kreeg ze daarbij hulp van Kenny Laguna, die eerder al hits voor haar producete, en George Drakoulias, een gerenommeerd toonsmid voor o.a. The Black Crowes, Tom Petty en The Jayhawks.

In interviews geeft regisseur Sigismondi ook toe dat het haar er om te doen was een film te maken over de relatie van de meisjes in een mannenwereld, eerder dan een exacte documentaire. Veel biopics over muzikanten of artiesten hebben een andere invalshoek dan de muziek of de kunst, denk maar aan ‘Walk the Line’ of ‘Sid and Nancy’.

Alle betrokkenen zijn het er over eens dat ze er wel in slaagde om een accuraat beeld weer te geven van hoe Los Angeles en de scene rond de Sunset Strip er uitzag in de dagen voor de disco, punk en later hair metal. Met oog voor details, de juiste kleuren en kleurrijke figuranten en figuren als de legendarische Rodney Bingenheimer.

Receptie

De film werd door de critici lauw onthaald. Vrijwel iedereen merkte op dat de vorm wel goed zat, maar dat de inhoud flinterdun bleek. De enkele accolades die werden bovengehaald tonen het publiek waarop de promotiemachine zich richtte: een nominatie voor een Teen Award en een nominatie voor een MTV Movie Award (voor Best Kiss).

Dat de film ook aan de kassa slechts bescheiden resultaten kon voorleggen, heeft ermee te maken dat hij tussen twee stoelen viel. De tieners die Kristen Stewart kenden van de ‘Twilight’ saga, hadden nog nooit van de band gehoord en toonden geen interesse, terwijl de wat oudere muziekfans met een melodramatische vertelling opgescheept werden.

Onderwijs

Als monument in de cinematografie zal deze film weinig plaats innemen, daarvoor is het verhaaltje te dun en het script wat te mager. De personages krijgen vaak amper meer diepte dan bordkartonnen figuren die de plotpunten moeten verbinden. Zo komen we weinig te weten over de omgeving van de meisjes (hun familie bijvoorbeeld). Het is meer een beknopt carrière-overzicht dat als excuus moet dienen om de vormgegeven (muzikale) scènes aaneen te rijgen. Het verhaal eindigt ook abrupt en onsamenhangend. Nadat Currie uit de band stapte, bleven The Runaways nog een paar jaar voortbestaan en de flash forward is vooral bedoeld om Jett’s bekendste hits (‘Love Is Pain’, ‘I Love Rock ’n Roll’, ‘Crimson and Clover’) in de soundtrack te kunnen gebruiken.

Eigenlijk gaat het hier maar om drie personages: Joan Jett, Cherie Currie en Kim Fowley. En hoewel Kristen Stewart haar best doet om de houding van Jett te schouderen, draait de film om Currie en Fowley.

Dat is een gevolg van het feit dat het scenario is gebaseerd op ‘Neon Angel’, de autobiografie van Currie. Samen met het uitnodigen van Joan Jett als executive producer, zorgt het er voor dat we een gekuiste versie van de feiten krijgen. Dat kan je ook afleiden uit de commentaar die Dakota Fanning, Kristen Stewart en Joan Jett bij de dvd leveren.

Het wil evenwel niet zeggen dat de film onbruikbaar is in een educatief kader.

Als bron/instap voor een geschiedenisles is er genoeg aandacht besteed aan de waarachtigheid van hoe het was. In de commentaar moppert Jett dan wel dat ze toen nooit een leren broek heeft gedragen, maar verderop moet ze toch toegeven dat een scène ‘really captured Rodney’s, how the people looked.’ Als tijdsdocument kan het dienen, maar het meest zinvol kan je deze film inzetten als een startpunt voor onderzoek of debat over (sub)culturen, drugs en vooral genderverhoudingen. Dit ligt meer in het domein van de cultuur- en gedragswetenschappen.

Hoewel de film in de Verenigde Staten een R rating kreeg (niet toegelaten voor -17, tenzij onder begeleiding), zijn er verschillende scènes die zowel in het curriculum van de tweede als de derde graad kunnen worden ingezet.

Bij het werken rond thema’s als

1. Identieit, continuiteit en verandering

Leerlingen kunnen met voorbeelden toelichten hoe culturele identiteit ontstaat en evolueert (DSET 12).

De leerlingen kunnen bijvoorbeeld de relatie tussen verwachtingspatronen, culturele opvattingen en stereotypen onderzoeken en vergelijken met eigen ervaringen.

2. Expressie

De leerlingen kunnen de rol en de maatschappelijke betekenis van artistieke uitingen voor de samenleving illustreren en analyseren. (DSET 19)

De leerlingen kunnen artistieke uitingen vanuit kunstkritische, historische en culturele invalshoek analyseren. (DSET 20)

3. Waarden en normen

De leerlingen kunnen uitleggen hoe waarden in gemeenschappen ontstaan, worden overgedragen, veranderen en tot uitdrukking worden gebracht. (DSET 23)

Waarden herkennen in eigen opvattingen en in die van anderen en hiertegenover een genuanceerd standpunt innemen (DSET 24)

Bijvoorbeeld met betrekking tot rechten en plichten van jongeren in verband met drugs, liefde en seksualiteit. In de symboliek van de film worden deze aspecten weliswaar vanuit een huidige positie benaderd, maar ze worden op een zo vereenvoudigde en weinig beoordelende manier gepresenteerd, dat ze ook voor een jong publiek leesbaar blijven.

Vermits de leerinhouden van gedragswetenschap op eenzelfde manier zijn geordend, kan je fragmenten van deze film ook gebruiken bij het onderricht in de corresponderende velden. Mogelijke invalshoeken: de impact van het gezin, relatie met peergroepen, de rol van lichamelijkheid in relatieopbouw...

1. Gender/rolpatronen

• 8.50 tot 11.15: Joan krijgt gitaarles van een oudere leraar. Wanneer ze popelend van ongeduld vraagt naar welke versterker ze mag gebruiken, antwoordt hij met een droog “Girls don’t play electric guitars.”
• 42.20 tot 47.00: The Runaways krijgen geen soundcheck van een groep in wiens voorprogramma ze spelen. Ze krijgen te horen dat ze rock-‘n-roll niets te zoeken hebben. Uit wraak breken Joan en Sandy in hun kleedkamer in en urineren ze op hun gitaren. Voor het optreden slikken de meisjes Quaaludes.
• 53.00 tot 54.30: The Runaways hebben een platencontract, ze zijn nu een volwaardige rockgroep (soundtrack ‘I Wanna Be Where the Boys Are’).

2. Homosexualiteit

• 48.00 tot 51.40: Joan had al langer een oogje op Cherie en ze belanden samen in bed. (Op de achtergrond ‘Now I Wanna Be Your Dog’ van The Stooges)

3. Drugs

• 1.00.00 tot 1.03.00: Op het vliegtuig naar Japan nemen Joan en Cherie cocaïne, de ontvangst op de luchthaven is sureëel.

4. Seks als imago

• 1.03.00 tot 1.11.00: Cherie beslist om in een basque en nylonkousen het podium op te gaan. The Runaways spelen voor een televisieoptreden een uitdagende versie van ‘Cherry Bomb’. De rest van de groep is niet opgezet met het idee. “This is all they ever going to say about us.” Cherie zinkt verder weg in drugs en alcohol.

5. Pesten op school/identiteit

• 2.10 tot 8.50: Joan koopt een leren jekker, ze wil er net zo stoer uitzien als een jongen (“I want what he’s wearing.”) en wil wild zijn als haar idool Suzie Quatro (in de soundtrack op de achtergrond). Inmiddels beeldt Cherie Currie zich in dat ze David Bowie is: ze knipt haar haar en schminkt zich zoals de hoesfoto van ‘Aladdin Sane’. Wanneer ze zo uitgedost deelneemt aan een playbackwedstrijd op school wordt ze uitgejouwd.

De film en het verhaal van The Runaways leent zich uitstekend als basis van bijvoorbeeld een onderzoeksopdracht naar de mate waarin de rolpatronen in populaire muziek (al dan niet) veranderd zijn of naar de spanningen tussen feminisme en seksisme. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld steekkaarten maken van vrouwen in populaire muziek (bijvoorbeeld één uit elk decennium) die dan op een tijdsbalk worden geplaatst om verbanden en evoluties te duiden. Tussen Mistinguette en 3RDEYEGIRL valt er genoeg materiaal te rapen.

Historiografie

In de film en vrijwel alle persartikels daaromtrent worden The Runaways opgevoerd als de eerste rockgroep die alleen uit vrouwen bestond. Dat getuigt van een gebrekkige kennis van de muziekgeschiedenis. Vrouwen hadden al (relatief) veel langer een voet tussen de deur naar een rockpodium. Er waren formidabele voorbeelden in blues en proto-rock van Bessie Smith en Ma Rainey, over Etta James en The Duchess die naast Bo Diddley gitaar speelde. Ook frontfiguren als Janis Joplin stonden op de schouders van reuzen. Toegegeven, een volledige rockgroep met vrouwen is eerder zeldzaam, maar ook daar werden The Runaways voorgegaan door bijvoorbeeld Fanny. Deze groep was opgetrokken rond de Filipijnse zussen June en Jean Millington en werd in 1969 door producer Richard Perry bij Warner Brothers getekend. Bij Atlantic Records hadden ze Goldie & The Gingerbreads en Hideout Records had The Pleasureseekers. Het bekendste lid van deze laatste groep, Suzi Quatro, wordt in de film wel herhaaldelijk aangehaald als een voorbeeld waar Joan naar opkijkt.

Naarmate de jaren 70 op hun einde lopen en de doe-het-zelf ethos van de punk overnam, krijgen The Runaways steeds meer navolging. Je zou kunnen zeggen dat ze de deur hebben opengetrapt, maar waarschijnlijk is het juister om ervan uit te gaan dat veel meisjes hetzelfde idee hadden, van Australië (Sweet Jayne) tot Groot-Brittannië (The Slits, Girlschool en The Go-Gos).

In ieder geval was het idee van meisjes in een rockgroep nog zo ongewoon dat het in moderne marketingtermen een Unique Selling Proposition was. Zowel in het geval van Fanny als bij The Runaways was het een (mannelijke) producer die er het commerciële van inzag. Het geslacht van de groepsleden werd als het belangrijkste gezien. De muzikale talenten waren minder van belang, hoewel die er zeker waren (getuige de verdere muzikale carrières van Joan Jett en Lita Ford). Wat The Runaways betreft, werd ook hun leeftijd uitgespeeld (de groepsnaam verwijst naar hun status van thuis weggelopen kinderen). Cherie Curry was op het moment dat ze in de groep kwam nog minderjarig, wat de producer Kim Fowley doet krijten: “Jail fucking bait! Jack fucking pot!” (Jailbait is een term voor een minderjarige, met wie sex een strafbaar feit is.)

Het gegeven werd ook het onderwerp van ‘Beyond the Valley of the Dolls’, een film uit 1970 van Russ Meyer – die niet meteen geboekstaafd staat als een klassiek feminist – naar een scenario van de gerenommeerde criticus Roger Ebert. Hierin wordt een rockgroepje met meisjes opgevoerd dat in de handen komt van een manager van twijfelachtig allooi, er is een lesbisch groepslid, de zangeres wordt een sexsymbool, maar bezwijkt aan drugs...

Het is met andere woorden niet zo’n uitzondelijk verhaal, zeker gegeven de aard van de muziekindustrie (toen en nu). Het verschil zit hem in het feit dat de groepsleden van The Runaways wel degelijk talent hadden. Toch bereikte de groep nooit enige status en worden ze vaak vergeten in het rijtje pioniers.

Daar zijn verschillende redenen voor te vinden. Het songmateriaal was nooit sterk genoeg om lang overeind te blijven, het waren dan ook hun eerste probeersels. De groep was ook geen lang leven beschoren en implodeerde nog voor ze succesvol konden doorbreken. Maar wat hen vooral uit het klassieke pantheon houdt, is het imago dat ze door de svengali Fowley kregen toegemeten. Hij was het die het concept bedacht en die zin waren The Runaways zeker een band met voorbedachten rade, samengesteld op imago en beruchtheid, net als popsterren. De beeldvorming die hen deed opvallen, was meteen ook waarom ze niet ernstig werden genomen. Een onderwerp dat overigens wel (kort) wordt aangesneden in de film.

Bronnen

• www.imdb.com
• www.rogerebert.com
• www.reelviews.net
• Filmmaker Magazine
• When It Comes to Rock, Women Are a Gender, Not a Genre, Charlotte Richardson Andrews, The Guardian, 7/03/2012
• DVD-commentaar