Deze film vertelt het verhaal van Jeanne d’Arc, een jong en vrolijk meisje, dat in Domrémy, een klein dorpje in Lotharingen woont.
Als kind gaat Jeanne 2 à 3 keer per dag biechten in de kerk. Wanneer ze op een dag terugkeert van de kerk krijgt ze een visioen. De kleine Jeanne vindt een zwaard temidden van de weilanden. Ze ziet zichzelf ook temidden van een grote troep wolven. Wanneer Jeanne even later haar dorp bereikt, schrikt ze. Het hele dorp staat in brand en wordt geplunderd door Engelse soldaten. Na enige moeite bereikt Jeanne haar huis. Haar oudste zus Catherine geeft haar schuilplaats af om Jeanne te beschermen. Verstopt in een muurkast, moet Jeanne toekijken hoe Catherine eerst vermoord en daarna verkracht wordt. Het meisje is getraumatiseerd voor de rest van haar leven.
Na de begrafenis van haar zus, wordt Jeanne ondergebracht bij haar oom en tante. Ook daar gaat ze naar de kerk om te biechten. Zo vertelt ze aan de priester dat ze haar vijanden wil vergeven maar het niet kan. Het laatste beeld van Jeanne als kind dat we krijgen is opnieuw in een kerk. Jeanne wil één worden met Jezus en drinkt daarom een volledige beker wijn.
Enkele jaren later trekt Jeanne naar het Franse paleis om er met Charles VII, de dauphin van Frankrijk te spreken. Aan het hof vreest men echter dat Jeanne komt om Charles VII te vermoorden. Daarom moet Jean d’Aulon zich voordoen als Charles VII. Jeanne komt aan en vertelt onmiddellijk dat Jean d’Aulon de dauphin niet is. Georges de la Trémoille geeft haar de opdracht de dauphin te zoeken en Jeanne slaagt daarin. Daarop volgt een privé-gesprek tussen Charles VII en Jeanne d’Arc. Ze vertelt hem over haar visioenen. Ze vertelt hem dat ze gekomen is om het Franse leger naar de overwinning tegen de Engelsen te leiden en dat Charles VII dan koning van Frankrijk zal worden.
Nadat ook het bewijs van haar maagdelijkheid geleverd is, leidt Jeanne haar leger naar Orléans. Omdat de soldaten in het begin weigerden naar haar te luisteren, knipt ze haar lange haren kort om eruit te zien als een man. Na een aantal veldslagen, slaagt Jeanne samen met haar soldaten erin Orléans te bevrijden. Een tijd later is Jeanne getuige van de kroning van Charles VII in Reims. Daarna gaat het leger naar Parijs, waar het een nederlaag lijdt. Niet veel later wordt Jeanne gevangen genomen door de Bourgondiërs in Compiègne. Deze beslissen haar uit te leveren aan de Engelsen.
Jeanne verschijnt voor een rechtszaal geleid door geestelijken. Ze weigert een eed af te leggen, iets wat voor veel oproer zorgt in de rechtbank. Wanneer Jeanne in haar cel zit, krijgt ze bezoek van haar “geweten”. Hij onderwerpt haar aan een kruisverhoor. Hierdoor begint Jeanne te twijfelen aan haar visioenen. Ze zegt ook letterlijk tegen zichzelf: "Je zag niet wat het was, Jeanne, je zag wat je wilde zien.” Kort daarna wordt Jeanne naar de brandstapel geleid. Cauchon kan echter voorkomen dat ze verbrand wordt als ketter. Hij belooft haar immers dat hij haar biecht zal afnemen als ze een document ondertekent. Daarin moet ze verklaren dat ze nooit visioenen of tekens van God kreeg. Jeanne bekent, tot grote vreugde van Cauchon. Nu is het niet de kerk maar het Engelse bestuur dat Jeanne moet veroordelen. Op dat moment komt haar geweten om te zeggen dat Jeanne Gods bestaan heeft ontkend en Hem in de steek heeft gelaten. De Engelsen bedenken echter een manier om Jeanne toch door de Kerk te laten veroordelen. De soldaten gaan naar haar cel, trekken haar kleren af en bevelen haar mannenkleren te dragen. Vervolgens vertellen de soldaten Cauchon dat Jeanne opnieuw mannenkleren draagt, ze een duivel is en verbrand moet worden. Cauchon kan niet anders en bovendien weigert hij haar de biecht af te nemen. Haar Geweten komt een laatste keer om Jeanne de biecht af te nemen. Jeanne verklaart dat ze zag wat ze wilde zien, dat ze vocht om haar zus te wreken. De film eindigt met het beeld van Jeanne, die levend verbrand wordt op de marktplaats.
The Messenger is een Franse film uit 1999. In datzelfde jaar verscheen ook een miniserie over Jeanne d'Arc op televisie én de film Joan of Arc van Christian Dunguay.
De film was een peperdure productie, een Frans-Amerikaanse samenwerking tussen Gaumont en Colombia en bovendien de eerste regieklus voor Luc Besson na The Fifth Element (1997).
Films van Luc Besson zijn vaak nogal controversieel. Besson wordt beschouwd als een cameravirtuoos die bioscoopverslaafden en bioscoopliefhebbers aantrekt. Het adolescentenpubliek beschouwt hem als het symbool van een generatie.
Andrew Birkin, de tweede scenarist, schreef eerder ook de scenario's voor The Name of the Rose (1986) en The Cement Garden (1993).
De muziek van de film werd geschreven door Eric Serra. De rollen in de film waren weggelegd voor onder andere Milla Jovovich als Jeanne d’Arc, John Malkovich als Charles VII, Faye Dunaway als Yolande d’Aragon en Dustin Hoffman als “het Geweten”.
Luc Besson gebruikte een deel van het kasteel van Beynac als decor en ook in de kathedraal van Notre-Dame de Sées werd geflimd. Daar werd de scène van de kroning van Charles VII gedraaid. In werkelijkheid werden koningen echter gekroond in de Notre-Dame in Reims!
Besson volgde getrouw de ‘officiële versie’ van het verhaal van Jeanne d’Arc: We zien Jeanne die als kind verschillende keren per dag gaat biechten. Vervolgens vallen de Engelsen haar dorp binnen en zien we de moord en verkrachting (in deze volgorde in beeld gebracht) op haar zus Cathérine. Daarna zien we Jeanne die visioenen krijgt. Jeanne gaat hiermee naar de dauphin van Frankrijk en mag strijden tegen Engeland. Op het einde van de film valt ze in handen van de Bourguignons en wordt ze uitgeleverd aan de Engelsen. We zien haar proces, leven in de gevangenis en dood op de brandstapel.
Naast Besson, hebben ook Jan Kounen & Mathieu Kassovitz meegewerkt aan The Messenger. Deze twee vrienden van Luc Besson hielpen hem vooral bij het draaien van de gevechtscènes.
The Messenger: The Story of Joan of Arc werd zowel positief als negatief becommentarieerd door recensenten. De negatieve commentaren zijn echter sterker aanwezig dan de positieve. Hieronder volgt een greep uit een aantal recensies:
In de film komen de 3 belangrijkste fases van Jeanne’s leven aan bod: haar kindertijd, de gevechten en het gevangenschap. De eerste twee delen worden behandeld via fantastische visioenen, bloedige gevechten en schokkende beelden.
Voorts zet de film aan tot nadenken over twijfels, geloof en de plaats van de vrouw in de maatschappij.
The Messenger bevat ook verschillende sterke scènes. Eén voorbeeld is de scène waarin Jeanne geschokt is over het bloedbad dat haar leger heeft aangericht. Een ander memorabel moment is de scène waarin Jeanne in de gevangenis zit. Er wordt niet gesproken in deze scène maar Jeanne trekt gewoon mannenkleren aan en wordt daarvoor veroordeeld.
Recensenten waren tevens zeer enthousiast over een aantal acteurs die een verrassende bijrol kregen, waaronder Dustin Hoffman, Faye Dunaway en John Malkovich. Zij speelden hun rol volgens hen met veel overtuiging.
The Messenger heeft verschillende prijzen gewonnen:
Daarnaast werd de film ook voor verschillende andere prijzen genomineerd:
Verschillende recensenten vonden de decors fabelachtig mooi en de gevechtscènes beklijvend door het bloed dat rijkelijk vloeide.
Een laatste positief punt was het feit alle belangrijke oorlogsgenoten voorkomen in de film. We zien Alençon, Dunois, La Hire en Gilles de Rais. Daarnaast komen ook nog Georges de la Trémoïlle, Jean d’Aulon en Pierre Cauchon voor in The Messenger.
Volgende thema’s werden door recensenten en historici eerder als negatief becommentarieerd:
1. De vertolking van Jeanne d’Arc door Milla Jovovich
Volgens recensenten ziet Jeanne er verloren uit temidden van het strijdgewoel. Bovendien komt ze over als een meisje dat constant in staat van razernij verkeert en kwaad wordt wanneer ze haar zin niet krijgt. Ze is onervaren en naïef.
De moed die Jeanne d’Arc in de film van Luc Besson toont, is niet de moed die Jeanne d’Arc vertoont in de film van Duguay. In de film Duguay is de moed van Jeanne berekend, terwijl in Bessons The Messenger de moed van Jeanne, de moed van een waanzinnige is.
Naast de vertolking van Milla Jovovich, kregen ook de rollen van John Malkovich en Dustin Hoffman kritiek over zich heen. Men betreurt het dat het geweten van Jeanne d’Arc expliciet vertolkt wordt door Dustin Hoffman, ook al speelt hij zijn rol op een zeer ingetogen manier. Daarnaast valt het ook te betreuren dat Charles VII (gespeeld door John Malkovich) nogal belachelijk overkomt terwijl volgens historici Charles VII bekend stond als een handig diplomaat en grondlegger van een gecentraliseerd Frans bestuur.
2. Het geweldgehalte in The Messenger
Recensenten en historici zijn het erover eens dat het spektakel voor gaat op alles in The Messenger. Er komt ook veel nodeloos geweld voor in Bessons film. Zo is de scène waarin Jeanne’s zus Cathérine eerst vermoord en daarna verkracht wordt, overdreven levendig in beeld gebracht.
Daarnaast kwam er ook kritiek op de geweldscènes. Besson heeft blijkbaar de neiging om gevechtscènes met een wild bewegende handcamera in beeld te brengen. Het beeld oogt rommelig en bovendien krijgt de kijker geen overzicht. Tijdens de gevechtscènes staat Jeanne immers steeds centraal zodat de kijker geen overzicht krijgt van de schaal van de veldslagen.
3. Het taalgebruik
Hierover zeiden historici dat het te modern is voor de tijd waarin de film zich afspeelt. Bovendien wordt er geen onderscheid gemaakt tussen de Fransen en de Engelsen. Iedereen spreekt Engels zodat de kijker soms niet weet aan welke kant een personage staat. Ook Jeanne, die eigenlijk het dialect van haar streek sprak, spreekt Engels in de volledige film.
Besson begreep de kritiek daarop niet zo goed en hij reageerde als volgt:
“In 1431 was Frankrijk al 80 jaar bezet door Engelsen. Parijzenaren spreken al Engels sinds 3 generaties, zoals de helft van Frankrijk en Jeanne sprak haar dialect uit Lotharingen. De tegenstelling tussen talen is absurd, mensen moeten de film en de emoties die erin verwerkt zijn, begrijpen.
4. De historische correctheid
Volgens historici bevat Bessons The Messenger veel onwaarheden. Ten eerste zou de scène waarin Jeanne’s zus Cathérine vermoord en pas daarna verkracht wordt helemaal niet hebben plaatsgevonden. Er zijn volgens historici nergens bewijzen gevonden van deze feiten, noch in de biografie die Anatole France – een schrijfster die zocht naar logische verklaringen voor Jeanne’s gedrag-, noch in een aantal studies van onder andere Jules Michelet en Marina Warner, noch in de neerslag van Jeanne’s proces- dit document bevat een aantal getuigenissen van mensen uit haar dorp die van dergelijke gebeurtenissen toch zeker op de hoogte moeten geweest zijn.
Bovendien waren Jeanne en haar familie op het moment van de plunderingen naar Neufchâteau gevlucht dus deze feiten kunnen niet hebben plaatsgevonden. Het feit dat Besson deze gebeurtenis als verklaring gebruikt voor de missie van Jeanne d’Arc vinden historici erg ongepast.
Daarnaast heeft ook de verkrachting van Jeanne in de gevangenis nooit plaatsgevonden en de soldaten hebben haar ook nooit verplicht mannenkleren te dragen.
Ten tweede spreekt ieder personage in de film Engels of zelfs met een Engels accent, zo ook de moordenaar en verkrachter van Cathérine. In de film moet hij echter een Armagnac spelen en dus eigenlijk Frans spreken.
Het gevecht te Orléans wordt ook te eenvoudig voorgesteld in de film. In werkelijkheid duurde dit gevecht meerdere dagen. Ook wordt de Honderjarige Oorlog teruggebracht tot een conflict tussen Engeland en Frankrijk en worden een aantal bondgenoten zoals Normandiërs en Aquitaniërs niet vermeld. Ook de beginscène met de korte historische schets bevat te weinig informatie volgens historici.
Het visule in de film gaat voor op het auditieve. Zo heeft Jeanne volgens historici altijd gesproken over stemmen die ze hoorde. In The Messenger heeft Jeanne het over tekens die leken als woorden. Haar openbaringen worden te visueel voorgesteld. Bovendien heeft de echte Jeanne nooit beweerd dat ze stemmen God hoorde, zoals in de film wordt duidelijk gemaakt. Jeanne d’Arc had het steeds over stemmen van de aartsengel Michaël en stemmen van de heiligen Catharina en Margaretha.
Historici betreuren tevens dat de reiligieuze basis van Jeanne’s leven aan het einde van de film vernietigd wordt. In één van de laatste scènes wordt Jeanne door haar geweten aan een kruisverhoor onderworpen. Ze komt dan tot de conclusie dat ze zich alles heeft ingebeeld, dat ze enkel zag wat ze wilde zien.
Tot slot is het jammer dat alle vooroordelen over vrouwen worden bevestigd in de film. Vrouwen zijn emotioneel, vatbaarder voor irrationele verschijnselen, ongeschikt voor gevechten en ze kunnen de realiteit niet aan. Jeanne vraagt vergiffenis voor haar zwakheden op het einde. Op die manier is de vrouw onderdanig aan de man, beschermt de man de vrouw en is de orde dus weer hersteld.
Conclusie: Volgens historici zijn er veel betere films over het leven van Jeanne d’Arc en is het jammer dat voor velen The Messenger: The Story of Joan of Arc de definitieve film over Jeanne d’Arc is.
Aangezien de film heel wat historische incorrecte informatie bevat, kan men de leerlingen daarop wijzen. Zo kan de verkrachtingsscène van Jeanne’s zus Cathérine aan het begin van de film vergeleken worden met biografieën die verschenen zijn over Jeanne d’Arc.
Er zijn meerdere fragmenten die men kan gebruiken in lessen om leerlingen te vragen welk beeld ze hebben van Jeanne d'Arc. Zij wordt hier immers voorgesteld als een naïef meisje, bijvoorbeeld wanneer ze denkt dat er nog 10.000 soldaten klaar staan om te vechten in Parijs, en als een waanzinnige in verschillende gevechtscènes. Leerlingen kunnen dat vergelijken met de realiteit en zo tot de conclusie komen dat film ons een verdraaid beeld kan geven van de realiteit.
Ook de scènes waarin Fransen Engels praten, kunnen gebruikt worden om na te denken over de historische accuraatheid van historische speelfilms.
Gelukkig levert de film ook enkele interessante thema’s op om over te discussiëren binnen de lessen geschiedenis, zoals de positie van de vrouw in de middeleeuwen, het belang van het geloof in de middeleeuwen, de zin van oorlog en de vraag: Is iemand die visioenen heeft gek?
Deze oorlog tussen Engeland en Frankrijk duurde van 1337 tot 1453 en werd voornamelijk in Frankrijk uitgevochten. De Honderdjarige Oorlog werd meermaals onderbroken door wapenstilstanden. Hieronder worden alvast de oorzaak en het korte verloop geschetst:
In 1328 volgde Filip VI van Valois Karel IV op als koning van Frankrijk. Filip VI was de neef van de vorige drie heersers. Edouard III, op dat moment koning van Engeland, aanvaardde het koningschap van Filip VI en erkende deze zelfs als zijn leenheer. Edouard III was immers hertog van Guyenne, een stuk Engels gebied in Frankrijk.
Wanneer Filip VI van Valois enkele jaren later aanspraake maakt op Guyenne, was Edouard III woedend. Hij eiste meteen de Franse kroon op en verklaarde de oorlog.
In het begin van de Honderdjarige Oorlog leed Frankrijk de ene nederlaag na de andere. Zo verloren ze bij Sluis, Crécy, Poitiers en Calais.
In de tweede fase van de oorlog, deze begon in 1360, kregen de Engelsen steun van de Bourguignons en de Fransen steun van de Armagnacs.
In 1429 kwam Jeanne d’Arc in de oorlog en haar optreden betekende een ommekeer voor Frankrijk. Het Franse leger onder leiding van Jeanne d’Arc slaagde erin Orléans te bevrijden van de Engelse bezetting.
Op het einde van de oorlog veroverde Frankrijk alle Engelse versterkingen, enkel Calais bleef in handen van de Engelsen.
1. Haar jeugd
Jeanne d’Arc werd in januari 1412 (de exacte datum is onbekend) geboren in Domrémy, een klein dorpje in Lotharingen. Naast Jeanne hadden Jacques d’Arc en Isabelle de Vouthon nog 4 kinderen; 3 zonen (Jacquemin, Pierre en Jean) en 1 dochter (Cathérine).
Als kind ging Jeanne vrijwillig en geregeld naar de kerk. Ze biechtte er en volgde er de mis en dat zelfs verschillende keren per dag.
In juli 1425, Jeanne was toen 13 jaar, hoorde ze voor de eerste maal stemmen. Jeanne verklaarde dat het de stemmen van de aartsengel Michaël en van de heiligen Catharina en Margaretha waren. De stemmen vertelden haar dat ze Frankrijk moest bevrijden en droegen haar op om maagd te blijven. Jeanne kreeg ook een opdracht: ze moest naar Robert de Baudricourt in Vaucouleurs gaan. Robert de Baudricourt was een belangrijke vertegenwoordiger van Charles VII, dauphin van Frankrijk.
In 1428 vertrok Jeanne richting Vaucouleurs, waar ze effectief Robert de Baudricourt ontmoette en hem vertelde dat ze door God werd gezonden om Frankrijk te bevrijden. De Baudrcourt verklaarde Jeanne echter voor gek. Jeanne keerde terug huiswaarts maar moest dan met haar familie vluchten naar Neufchâteau omdat de Engelsen oprukten richting Domrémy.
Omdat de situatie er voor Frankrijk steeds slechter begon uit te zien, werd er plots wel naar Jeanne geluisterd, elk middel was immers goed om voor een ommekeer te zorgen.
Op 23 februari 1429 bereikte Jeanne samen met een aantal medereizigers, die ze had meegekregen van Robert de Baudricourt, Chinon. Charles VII, dauphin van Frankrijk, had hier tijdelijk zijn hof geïnstalleerd.
Bij aankomst moest Jeanne eerst haar missie uitleggen aan een aantal geestelijken en koninklijke raadgevers. Ze verklaarde hen twee zaken: ten eerste dat ze gekomen was om Orléans te bevrijden en ten tweede dat ze gekomen was om Charles VII naar Reims te leiden waar hij tot koning zou gekroond worden.
Charles VII was in eerste instantie niet geneigd om Jeanne te horen tot hij te horen kreeg dat Jeanne gezonden werd door Robert de Baudricourt. Jeanne werd door de graaf van Vendôme naar de dauphin gebracht. Tijdens hun gesprek was enkel de naaste lijfwacht van Charles VII aanwezig. Na dit gesprek was Charles VII nog niet overtuigd van Jeanne’s bedoelingen, hij wilde de raad van een college van theologen in Poitiers afwachten. Charles VII zou een aantal dagen later naar daar gaan. Intussen voerden geestelijken en raadgevers gesprekken met Jeanne en na een onderzoek werd ook haar maagdelijkheid bevestigd.
Enkele dagen later trok Jeanne samen met Charles VII naar Poitiers, waar het meisje opnieuw aan een reeks gesprekken werd onderworpen. Deze gingen vooral over haar missie en de stemmen die ze hoorde. Het college in Poitiers concludeerde dat men Jeanne niet mocht negeren en dat de hulp van God in deze dagen echt nodig was. Daarop keerden Jeanne en Charles VII terug naar Chinon waar het meisje officieel werd voorgesteld aan het hof. Charles VII besloot ook haar alle nodige middelen te geven voor haar eerste missie.
2. Haar veldslagen.
De belangrijkste veroverwinning van het Franse leger onder leiding van Jeanne d’Arc was de bevrijding van Orléans na verschillende veldslagen die meerdere dagen duurden. Uiteindelijk capituleerden de Engelse soldaten op 8 mei 1429.
Na de bevrijding van Orléans ging de tocht verder naar Reims, waar Charles VII op 17 juli 1429 tot koning van Frankrijk werd gekroond.
Na de kroning te Reims trok Jeanne opnieuw ten strijde in Parijs. Dit draaide echter uit op een nederlaag voor het Franse leger en tijdens de veldslag werd Jeanne zelfs geraakt door een pijl in de dij maar ze overleefde het. Het Franse leger trok zich terug.
Jeanne d’Arc werd op 23 mei 1430 gevangen genomen in Compiègne. Ze wilde er samen met de soldaten een verrassingsaanval uitvoeren, die mislukte echter en Jeanne werd volledig ingesloten door Engelse soldaten. Toen ze van haar paard viel, werd ze gevangen genomen door de Bourguignons.
3. Haar gevangenschap
De Bourguignons droegen Jeanne al snel over aan de Engelsen die haar in de gevangenis van Rouen opsloten. Charles VII kon niets doen. Hij probeerde de hertog van Bourgondië nog te bedreigen maar dat hielp niet. Dit was de enige poging die hij ondernam.
Jeanne’s proces liep van 9 januari tot 30 mei in Rouen. Eerst verscheen ze voor een kerkelijke rechtbank die voorgezeten werd door Pierre Cauchon, de bisschop van Beauvais.
Haar proces bestond uit twee delen. Eerst werd Jeanne verschillende keren ondervraagd achter gesloten deuren. Jeanne moest vragen beantwoorden over de stemmen die ze hoorde en over de mannenkleren die ze droeg. Dit deed ze in alle eerlijkheid.
Daarna begon pas haar proces dat leidde tot haar veroordeling. Jeanne werd beschuldigd van ketterij, verzet tegen de Kerk en een overdreven liefde voor God. Theologen van de universiteit van Parijs beschuldigden Jeanne van op afstand ook nog van verwerping van het christelijk geloof.
Op 23 mei werden de 12 artikels van het vonnis uitgesproken. Op 30 mei 1431 mocht Jeanne voor de laatste keer biechten, daarna werd ze naar de brandstapel geleid waarop ze levend verbrand werd. Nadien werd haar as in de Seine gegooid.
Barstow A., Film Reviews, 2000, vol.105, februari, nr.1, p.324-325
Pipolo T., Joan of Arc: The Cinema’s Immortal Maid, Cineaste, p. 16-21
Sterritt D., Religion on screen stirs controversy, 1999, vol.91
Bonnet L., Blanchard L., En chemin avec Jeanne d’Arc, Editions Ouest-France, Rennes, 2004, 127p., ill.
Marseille J., Les 100 dates qui ont fait la France, Omnibus, 2008, 215p., ill.
http://movie2movie.nl/r87869-Recensie-The-Messenger-The-Story-of-Joan-of-Arc.html [13/02/2011]
http://www.rosadoc.be/site/film/jdamessenger.htm [13/02/2011]
http://www.moviegids.be/index.cfm?id=90140 [13/02/2011]
http://www.bellaonline.com/articles/art41427.asp [13/02/2011]
Om de gerelateerde filmfragmenten te kunnen bekijken, dient u zich eerst aan te melden. U kan inloggen via de link onderaan deze pagina.