Etnografische Verzamelingen UGent

Herkomst- en contextonderzoek naar Afrikaanse objecten in de Etnografische Verzamelingen van het Gents Universiteitsmuseum

Informatie over koloniale collecties verzamelen, is cruciaal in het proces van het openen van een dialoog over hun ethisch beheer. Herkomstonderzoek biedt heel wat mogelijkheden, maar gaat ook gepaard met heel wat moeilijkheden zoals het tijdrovend karakter ervan, het feit dat er nog geen algemene methode rond herkomstonderzoek bestaat en dat de documentatie rond het voorwerp vaak beperkt is. In het gunstigste geval zijn de namen van de verzamelaars bekend. Wie waren zij, en op welke manier verzamelden zij? Verzamelden zij hier of hadden ze misschien zelf contact met de Afrikaanse bevolking? En hoe verliep dat contact dan? Noteerden ze dan ook gegevens over de voorwerpen die ze verwierven?

Het openlijk delen van gegevens over de inhoud van collecties en geschiedenissen in een gebruiksvriendelijk formaat toont de bereidheid van een instituut om vroegere en huidige ongelijkheden aan te pakken en individuen, gemeenschappen en staten te voorzien van de informatie die nodig is om onafhankelijk onderzoek uit te voeren naar het materiaal dat in het bezit is van buitenlandse instellingen, en om restituties te vorderen.

Herkomstonderzoek is relevant omdat kennis van de eigen Afrikaanse culturele geschiedenis een cultureel kapitaal vormt dat een bron van zelfrespect is en bijdraagt tot maatschappelijke betrokkenheid en cohesie. In de Ethische Code voor Musea (2004) van ICOM wordt de verplichting om onderzoek te doen naar de herkomst van collecties en objecten expliciet vermeld, en men zou kunnen stellen dat dit een cruciaal onderdeel is van de wetenschappelijke missie van het museum. UMAC, het onderdeel van ICOM dat over Universiteitsmusea en academische collecties gaat, ondersteunt dit principe op 19/08/2021 met richtlijnen voor restitutie. En dit geldt ook voor digitale restitutie.

Dekoloniseer het academisch erfgoed

In oktober 2020 opent het Gents Universiteitsmuseum. Het academisch erfgoed van de UGent en van de EVUG in het bijzoner, is niet alleen maar het erfgoed van verzamelende professoren in koloniale tijden. Natuurlijk is het evengoed het erfgoed van de makers, voor wie deze voorwerpen ook hun geschiedenis weergeven.

Dat het een ‘hard history’ is waarover deze objecten vaak vertellen, was de reden om dàt verhaal onder de mat te schuiven. Vandaar dat juist daarvoor nu aandacht nodig is. Ook al omdat er door de globalisering hier steeds meer mensen wonen, die uit dezelfde gebieden komen als de voorwerpen in de Etnografische Verzamelingen. Samen met hen willen we manieren vinden om de collecties te ‘dekoloniseren’. Tegelijkertijd dienen een aantal voorwerpen ervan te passen in de opstelling van het Gents Universiteitsmuseum, een museum over wetenschap, onderzoek en kritisch denken.

Dat deze voorwerpen, waarvan de academisch-wetenschappelijke context koloniaal is, nu in een wetenschapsfilosofisch verhaal worden geplaatst, maakt de oefening niet gemakkelijk. Hoe leg je een dergelijke complexe situatie genuanceerd uit naar een breed publiek? Hoe bereik je het via sociale media? Hoe win je het vertrouwen van leden van ‘source communities’ (de gemeenschappen in diaspora die de verzamelde objecten hebben voortgebracht)? Hoe interview je hen, om hun kant van het verhaal respectvol te belichten? Meerstemmigheid en publieksoriëntatie spelen in de museumwereld een steeds grotere rol.

Enthousiaste studenten met schrijftalent zijn welkom om mee te helpen aan publieksteksten over niet-westerse kunstobjecten, onderzoek naar verzamelgeschiedenissen, interviews, teksten voor social media, blogs, etc.

Sleutelwoorden: Geschiedenis en maatschappij, Cultureel werelderfgoed, Academisch erfgoed, Koloniale geschiedenis, Opinie

Herkomstonderzoek Congo-collectie

Op 3 en 4 december organiseert TAPAS -Thinking About The Past - een colloquium over restitutie, het teruggeven van collecties die in koloniale context zijn verworven aan het land van herkomst. De Etnografische Verzamelingen van de UGent bezinnen zich over de herkomst van de collectie en bereiden zich voor op het colloquium en het publiek debat dat het afsluit.

In deze stage probeer je de herkomst van de Congo-collectie te achterhalen. Een moeilijke taak want van slechts 5% is er een indicatie. We willen o.a. meer te weten komen over objecten die worden opgenomen in het nieuwe Gents Universiteitsmuseum.

Het staat in de sterren geschreven: het nieuwe Gentse Universiteitsmuseum opent op de campus Ledeganck begin 2020! De Etnografische Verzamelingen maken deel uit van dit museum dat zich focust op de wetenschappelijke praktijk. In die voorbereidingen die nu al volop aan de gang zijn, kunnen we best wat hulp gebruiken. Want het academisch erfgoed waar het hier om gaat is niet alleen maar het erfgoed van verzamelende professoren in koloniale tijden. Natuurlijk is het evengoed het erfgoed van de makers, voor wie deze voorwerpen ook hun geschiedenis weergeven.

Dat het een ‘hard history’ is waarover deze objecten vaak vertellen, was de reden om dàt verhaal onder de mat te schuiven. Vandaar dat juist daarvoor nu aandacht nodig is. Ook al omdat er door de globalisering hier steeds meer mensen wonen, die uit dezelfde gebieden komen als de voorwerpen in de Etnografische Verzamelingen. Samen met hen willen we manieren vinden om de collecties te ‘dekoloniseren’. Tegelijkertijd dienen een aantal voorwerpen ervan te passen in de opstelling van het Gents Universiteitsmuseum, een museum over wetenschap, onderzoek en kritisch denken.

Dat deze voorwerpen, waarvan de academisch-wetenschappelijke context koloniaal is, nu in een wetenschapsfilosofisch verhaal worden geplaatst, maakt de oefening niet gemakkelijk. Hoe leg je een dergelijke complexe situatie genuanceerd uit naar een breed publiek? Hoe bereik je het via sociale media? Hoe win je het vertrouwen van leden van ‘source communities’ (de gemeenschappen in diaspora die de verzamelde objecten hebben voortgebracht)? Hoe interview je hen, om hun kant van het verhaal respectvol te belichten? Meerstemmigheid en publieksoriëntatie spelen in de museumwereld een steeds grotere rol.

Enthousiaste studenten met schrijftalent zijn welkom om mee te helpen aan publieksteksten over niet-westerse kunstobjecten, onderzoek naar verzamelgeschiedenissen, interviews, teksten voor social media, blogs, etc.

Sleutelwoorden: Geschiedenis en maatschappij, Cultureel werelderfgoed, Academisch erfgoed, Koloniale geschiedenis, Opinie

De collectie dekoloniseren

Het staat in de sterren geschreven: het nieuwe Gentse Universiteitsmuseum opent op de campus Ledeganck begin 2020! De Etnografische Verzamelingen maken deel uit van dit museum dat zich focust op de wetenschappelijke praktijk. In die voorbereidingen die nu al volop aan de gang zijn, kunnen we best wat hulp gebruiken. Want het academisch erfgoed waar het hier om gaat is niet alleen maar het erfgoed van verzamelende professoren in koloniale tijden. Natuurlijk is het evengoed het erfgoed van de makers, voor wie deze voorwerpen ook hun geschiedenis weergeven.

Dat het een ‘hard history’ is waarover deze objecten vaak vertellen, was de reden om dàt verhaal onder de mat te schuiven. Vandaar dat juist daarvoor nu aandacht nodig is. Ook al omdat er door de globalisering hier steeds meer mensen wonen, die uit dezelfde gebieden komen als de voorwerpen in de Etnografische Verzamelingen. Samen met hen willen we manieren vinden om de collecties te ‘dekoloniseren’. Tegelijkertijd dienen een aantal voorwerpen ervan te passen in de opstelling van het Gents Universiteitsmuseum, een museum over wetenschap, onderzoek en kritisch denken.

Dat deze voorwerpen, waarvan de academisch-wetenschappelijke context koloniaal is, nu in een wetenschapsfilosofisch verhaal worden geplaatst, maakt de oefening niet gemakkelijk. Hoe leg je een dergelijke complexe situatie genuanceerd uit naar een breed publiek? Hoe bereik je het via sociale media? Hoe win je het vertrouwen van leden van ‘source communities’ (de gemeenschappen in diaspora die de verzamelde objecten hebben voortgebracht)? Hoe interview je hen, om hun kant van het verhaal respectvol te belichten? Meerstemmigheid en publieksoriëntatie spelen in de museumwereld een steeds grotere rol.

Enthousiaste studenten met schrijftalent zijn welkom om mee te helpen aan publieksteksten over niet-westerse kunstobjecten, onderzoek naar verzamelgeschiedenissen, interviews, teksten voor social media, blogs, etc.

Lees meer: www.ipg.ugent.be/nl/content/%E2%80%9Cvoices-past%E2%80%9D-tussen-object-herinnering-en-identiteit

Sleutelwoorden: Geschiedenis en maatschappij, Cultureel werelderfgoed, Academisch erfgoed, Koloniale geschiedenis, Opinie

Stagiairs en vrijwilligers van de EVUG zijn nu bezig met Europalia Indonesië met expo’s op twee locaties en twee tijdstippen. Enthousiaste studenten met organisatorische talenten zijn welkom om mee te helpen aan de tentoonstellingen en een boeiende publiekswerking op poten te zetten, met allerlei activiteiten als lezingen, rondleidingen en workshops.
Zo is er een speurtocht door de wondere wereld van exotische gewassen in de Plantentuin  die het publiek van 8 tot 22 oktober wetenswaardigheden laat ontdekken over Indonesische flora, maar ook voorwerpen toont uit het Indonesische leven van alledag. De Etnografische Verzamelingen zijn te gast in de Zebrastraat.  De expo “Inspirerend Indonesië” (27 oktober- 12 november) toont  rituele objecten samen met jonge eigentijdse kunst. Elisabeth Ida Mulyani, Ada Van Hoorebeke, Jimmy Hendrickx en Dick van der Harst en Roy Villevoye verbeelden eigenzinnig hun beleving van een Indonesië dat ook geworteld is in inheemse tradities.

De EVUG zoekt

Flexibele mensen met een grote interesse en drive, die niet vies zijn van zelfstandig werken en ook hun verantwoordelijkheid durven nemen. We azen op onderzoekende speurneuzen die voorwerpen van een verhaal kunnen voorzien en zich op verschillende databases willen richten. Lieden met gevoel voor taal, creativiteit en improvisatietalent, die graag gidsen, fotograferen of video’s maken zijn van harte welkom! 

De EVUG biedt

Een warme omgeving, waar je kan samenwerken met enthousiaste mensen, waarin je op een organische manier je eigen talenten kan ontdekken en ontwikkelen, en waarin jouw bijdrage er werkelijk toe doet. We willen je zoveel mogelijk praktijkervaring bieden in een museale context. We kijken naar je interesses, je werkwijze en je talenten en zo zoeken we samen naar passende taken om mee aan de slag te gaan. Hiervoor zijn mogelijkheden genoeg. Je kunt je inzetten voor digitalisering van de collectie, een website voor kinderen helpen uitbouwen of een on line exhibit maken. Ook kun je aan de slag om boeiende inhoudelijke verhalen uit te werken bij de voorwerpen die men koos voor het nieuwe museum. Maar er zijn ook praktische taken als het verzorgen van bruiklenen, of werken aan het depotplan.

Voor digitalisering van de collectie werken we op verschillende fronten. Het GUM maakt gebruik van het ABS systeem waarmee je voorwerpen via excell invoert. Voor Erfgoedinzicht  werk je met het Adlib systeem, en om de EVUG via Etnocoll te ontsluiten mag je zelf een boomstructuur ontwikkelen. Ook is er dringend hulp nodig om academisch erfgoed toegankelijk te maken voor kinderen. Er is al veel werk verzet, maar we zouden dit jaar de klus moeten afmaken. En we hebben een eigen website die nieuwe input kan gebruiken, net als onze aanwezigheid op sociale media.

Voor het nieuwe museum kiest men voorwerpen om ze volgens wetenschappelijke thema’s te presenteren. Ook de objecten van de EVUG moeten zo ingepast worden binnen het thematische museumverhaal. Daarbij zijn ook eigen accenten mogelijk. Voor de EVUG staat de maatschappelijke relevantie van dit gedeeld erfgoed centraal. Zo willen we bijvoorbeeld aan de hand van etnografische objecten het koloniale verleden bespreekbaar maken. Ook willen we nazaten van de makers uit de zogenaamde source communities betrekken bij de museumwerking. Met hun persoonlijke reflecties over collectiestukken verrijken ze immers onze kennis.

Voor het depot maken we gebruik van het praktische low-budget Re-Org programma. Hiermee beschrijf je een deelcollectie. Je maakt hiervoor een inventarisatie, fotografeert vervolgens de objecten, en zorgt ervoor dat je ze op een adequate manier in het depot plaatst. 

Hoewel de EVUG slechts bij evenementen en op aanvraag open is, zijn deze toonmomenten arbeidsintensief. Zo plannen we in 2017 mee te werken aan Europalia-Indonesië. Daarnaast komen er regelmatig aanvragen voor gidsbeurten en bruiklenen binnen.

Heb je intussen zin gekregen om bij ons ervaring op te doen? Neem gerust contact met ons op. 

Op dit moment is registratie van objecten prioritair omdat er op 31 okt 2016 een nieuwe website wordt gelanceerd waarin de belangrijkste objecten van de collectie worden voorgesteld.Dit is van belang om het eigen gezicht van de Etnografische Verzamelingen van de UGent t.o.v. de andere collecties te bepalen. Dit kan leiden tot bruikleenaanvragen waardoor objecten van de UGent collectie ook buiten de eigen context te zien zullen zijn. Daarbij kunnen linken gelegd worden met de vergelijkbare collecties, die evt. tot tijdelijke  samenwerkingen  kunnen leiden ? wat bijdraagt tot de uitstraling van de UGent. Het collectieprofiel en de collectiewaardering  is hierbij een cruciaal gegeven.

Aan de stagiair publieksgeschiedenis wordt gevraagd om in samenwerking met de curator een selectie te maken van een groep voorwerpen die de EVUG positioneren op:

1° universitair niveau
a)    Universiteit Gent? erfgoed van verzamelende professoren? academisch erfgoed? historisch?
b)    Internationaal niveau – positionering t.a.v. etnografische collecties van de U4: Göttingen, Groningen, Uppsala.

2° Nationaal / museaal niveau
Hhistorische positionering t.a.v. museale wereldcollecties in België
collectiegeschiedenis: EVUG: begin 19e eeuw,  MAS: midden 19e eeuw, Jubelparkmuseum (KMKG) eind 19e eeuw.

Voor objecten die de identiteit van de UGent onderstrepen wordt uitgegaan de historische waarde van de objecten van de vroege verzamelgeschiedenis van de EVUG, die de oudste in zijn soort van Vlaanderen is. Ook voorwerpen die bij uitstek de benadering  van de verzamelende professoren illustreren en zo de verzameltradities tonen. Daarnaast dient een selectie moeten worden gemaakt van voorwerpen die de huidige voorkeuren weergeven en de missie van de EVUG verduidelijken.

Dat wil zeggen dat de stagiair probeert een verzamelende professor en zijn werkterrein kort te beschrijven en in de tijd & in het academisch landschap van de UGent te situeren, & de registratie verzorgen van een aantal voorwerpen die hij verzamelde, waarbij -indien mogelijk- op landelijk niveau linken gelegd worden met de collecties van Leuven/ Louvain La Neuve/ Luik of internationaal met de U4 collecties (Göttingen, Groningen, Uppsala) en daarmee ook aandacht te besteden aan collega’s die in andere nationale/internationale instellingen wetenschappelijk verzamelen en dus daarmee te vergelijken & de registratie verzorgen van een aantal voorwerpen die hij verzamelde – waarin hij gelijkliep met – of zich juist onderscheidde van collega’s.

Indien Olbrechts als verzamelende prof. wordt gekozen; is de focus van de selectie van de objecten er één met een relatie tot kunst; uitgaand van de visie van de stichter prof. Frans Olbrechts: aandacht voor de visuele impact en de iconografie (vorm en betekenis), nadruk op de context (gebruik, functie en inhoud), nadruk op de materieel-technische aspecten, gender awareness, aandacht voor de rol van de vrouw in de cultuur en in de kunstproductie.

Het bepalen van de context is van belang omdat een waardering altijd een vergelijking met soortgelijke objecten of collecties inhoudt. Die vergelijking geschiedt, zoals eerder vermeld, binnen een bepaald referentiekader: nationaal, internationaal. De voorwerpen dienen dus vergezeld te gaan van een beschrijving van hun museale relevantie, alsook van hun oorspronkelijke context.