Requiem for a Dream

Inhoud

Requiem for a Dream vertelt twee parallelle verhalen over verslaving. Aan de ene kant is er het verhaal van Sara Goldfarb (Ellen Burstyn). Zij is een eenzame weduwe die droomt van een ‘moment de gloire’ in haar favoriete tv-programma. Na een al dan niet ingebeeld telefoongesprek waarin ze uitgenodigd wordt voor de show, start ze een drastische vermageringskuur om kost wat kost in haar geliefkoosde rode jurk te kunnen schitteren tijdens haar grote moment. Dit lukt echter niet vanzelf en ze roept de hulp in van een dokter die haar dieetpillen – op basis van speed - voorschrijft. Al snel raakt Sara verslaafd aan deze pillen. Deze verslaving gaat hand in hand met haar toenemende tv-obsessie.

Aan de andere kant is er het verhaal van haar zoon, Harry (Jared Leto). Hij is eigenlijk nog niet klaar voor het echte leven. Samen met een vriend van hem, Tyrone (Marlon Wayans), experimenteert hij er op los met heroïne. Zijn vriendin Marion (Jennifer Connelly) heeft wel een duidelijk doel in haar leven: ze wil haar eigen kledingzaak starten. De film start dan ook positief: het jonge koppel stort zich in het grote avontuur. Al vlug blijkt dit niet uitsluitend rozengeur en manenschijn te zijn. Beiden zoeken ze meer en meer hun toevlucht in de drugs, waardoor ze steeds meer in een negatieve spiraal belanden: Marion moet zich prostitueren om hun verslaving te kunnen bekostigen, Harry’s arm moet op het einde geamputeerd worden door een gedesinfecteerde wond.

Doorheen de film raakt iedereen meer en meer afhankelijk van zijn eigen verslaving, totdat de verslaving uiteindelijk de personages zal overnemen. Op het einde van de film is er van de oorspronkelijke requiem totaal geen sprake meer en hebben de personages hun mentale dood bereikt.

Productie

De film is het werk van de Amerikaanse regisseur Darren Aronofsky. Nadat Aronofsky afstudeerde aan de Harvard University waar hij film studeerde, duurde het vijf jaar voordat hij aan het concept van zijn eerste film begon. Dit was zijn langspeelfilmdebuut Pi, een zwart-wit film die met weinig financiële middelen geproduceerd werd. De film was meteen een schot in de roos: hij was genomineerd voor verschillende awards, waarvan hij er enkele won (o.a. de Open Palm Award van de Gotham Awards, de Indepent Spirit Awards en het Sundance Film Festival).

Voor Requiem for a Dream had Aronofsky meer financiële middelen. Dit kwam onder meer tot uiting in de keuze van de cast. Aronofsky kon onder meer Ellen Burstyn en Jared Leto strikken voor de film. Beiden vertolken op een uitermate knappe manier hun rol. Dit is ook het geval voor Jennifer Connely, voor wie de film haar grote doorbraak betekende, en Marlon Wayans, die in deze film voor de eerste keer een serieuze rol toebedeeld kreeg.

Aronofsky baseerde zich op het gelijknamige boek van Hubert Selby Jr., maar paste dit aan naar meer moderne normen. Zo is het in de film Marion die een droom nastreeft en niet Harry, zoals in het boek. In een interview legt hij uit waarom: “The coffee shop didn't work because of Starbucks. America has changed; Selby should have invested in coffee shops back then, because back then, in '78, it really was a novel idea. We went through a lot of things of what the dream was. It went from them wanting to open up a club down at Coney Island to his father being a baker and wanting to open a bakery, until eventually I thought that it might add something to Harry's character if he believed in his girl's dream." Wat Aronofsky zo buitengewoon vond aan het boek, was de tegenpool van de figuur Sara Goldfarb. Hij heeft deze verhaallijn dan ook op een zo goed mogelijke manier proberen te introduceren binnen de film. Dit zorgt ervoor dat het hier niet om een ‘klassieke’ drugsfilm à la Trainspotting gaat. Aronofsky wil duidelijk maken dat ieder van ons een bepaalde verslaving heeft, of dat nu heroïne, dieetpillen, koffie, chocolade, tv of hoop is. De voortdurende menselijke strijd met de verslaving heeft hij in beeld trachten te brengen.

In de film maakt Aronofsky gebruik van twee opmerkelijke camerastandpunten. Hij wil door middel van de positie van de camera weergeven hoe de personages zich voelen. Hij doet dit door de ‘split-screen’. In zeer emotionele scènes wordt de camera aan de acteurs zelf vastgebonden, om zo de emotionele betrokkenheid van de kijker te verhogen. Daarnaast maakt hij gebruik van de Hip Hop montage wanneer de personages volledig overmeesterd worden door hun verslaving. Hij toont een close-up van de pillen, de heroïnespuit of de cocaïne, het effect van deze middelen op de bloedbaan en vervolgens het groter worden van de pupillen. Deze close-ups worden in een zeer snel tempo achter elkaar getoond, om te illustreren hoe snel de drugs effect hebben, maar ook om de vergankelijkheid van het effect aan te tonen. Het euforisch gevoel vindt maar gedurende een korte periode plaats en nadien volgt de nog hardere werkelijkheid. Dit alles wordt begeleid door zeer bombastische muziek, om het geheel te versterken.

Receptie

De film werd goed ontvangen, zowel in Amerika als in Europa. Hij werd dan ook genomineerd voor meerdere awards, waarvan hij de volgende won: Chlotrudis Awards (2001), Golden Trailer Awards (2001), Independent Spirit Award (2001), Online Film Critics Society Awards (2001) en Valladolid International Film Festival (2000). Daarnaast kreeg de film ook een speciale vermelding in National Board of Review, USA.

Ook door het grote publiek werd de film goed in ontvangst genomen. Dit resulteerde in een score van 8,5/10 in The Internet Movie Database (IMDb).

Onderwijs

In de onderstaande bespreking doen we enkele suggesties voor het gebruik van Requiem for a Dream in het kader van een les Cultuurwetenschappen. We vertrekken hierbij vanuit de profielcomponenten humane wetenschappen voor de derde graad. Een specifiek leerjaar of onderwijsnet wordt dus niet bepaald. Bijgevolg kunnen leerkrachten uit beide onderwijsnetten informatie putten uit deze bespreking en het naar believen aan het eigen leerplan of aan bepaalde thema’s in het handboek koppelen.

De film sluit aan bij vier profielcomponenten, waarvan er twee componenten onze persoonlijke voorkeur genieten. De eerste component is interactie en communicatie. Naar onze mening is deze film zeer goed geschikt om deze profielcomponent aan te kaarten: Sara wordt namelijk volledig ‘opgeslorpt’ door haar tv-programma, het wordt als het ware haar leven. De film kan binnen het thema ‘massamedia’ gebruikt worden op een tweevoudige manier. Ten eerste kan de film op zich als een medium beschouwd worden. Er kan gekeken worden naar het doel van de filmmaker, de manier waarop hij dit doel probeert te bereiken, of hij erin slaagt, … (DSET 19) Hierop wordt verder ingegaan bij de derde profielcomponent, expressie. Daarnaast kan ook het televisiegebruik binnen de film geanalyseerd worden; Sara is verslaafd aan een inhoudsloos televisieprogramma. Er kan onderzocht worden op welke manier een massamedium invloed heeft op de kijker (DSET 7). Dit massamedium kan televisie zijn, maar ook de krant (de papieren of digitale versie). Concreet kan dit op de volgende manier uitgewerkt worden:

- De leerlingen kunnen de verschillende onderwerpen (of rubrieken) van een kwaliteitsjournaal (kwaliteitskrant) vergelijken met deze van een sensatiejournaal (sensatiekrant).

- De leerlingen kunnen de berichtgeving over eenzelfde onderwerp van een kwaliteitsmedium vergelijken met deze van een sensatiemedium.

- De leerlingen kunnen de voorpagina van een kwaliteitskrant vergelijken met deze van een sensatiekrant: wat is in de ene krant voorpaginanieuws en wat in de andere?

- De leerlingen analyseren op een kritische manier een amusementsprogramma: wie is het beoogde publiek? Op welke zender wordt het programma uitgezonden? Op welk uur? Is er een publiek aanwezig in de zaal? Zo ja, hebben zij een specifieke functie? …

- …

De tweede component waaraan de film kan gekoppeld worden is identiteit, continuïteit en verandering. Binnen het thema ‘mens’ kan de thuissituatie van Sara en Harry bestudeerd worden (DSET 11). Dit kan leiden tot een klasgesprek: op welke manier heeft een alternatieve gezinsvorm (eenoudergezinnen, een nieuw samengesteld gezin, maar ook gezinnen waarbinnen een ouder omwille van specifieke redenen (ziekte, werk) minder aanwezig is binnen het gezin, … ) invloed op het leven van een adolescent? Dit kan gaan van financiële tot emotionele gevolgen. Binnen het thema ‘cultuur, beschaving en civilisatie’ kan gekeken worden naar de jeugdcultuur: hoe gaan jongeren om met liefde, relaties, geweld, drugs, … ? In een essay kan er samengevat worden of dit in de film op een realistische manier wordt weergegeven. Waarom vind je van wel/niet?

De derde component is expressie. De film is naar onze mening zeer geschikt om te analyseren als kunstvorm. De cinematografische aspecten (het decor, de belichting, de speciale camerastandpunten, …) zijn subliem. We opteren om een bepaald fragment uit de film te kiezen. Dit fragment zou een eerste keer getoond worden zonder inleiding, waarbij de leerlingen de vraag gesteld wordt: wat is de boodschap van dit fragment en op welke manier probeert de filmmaker deze boodschap over te brengen (DSET 19)? Daarna gaat de leerkracht dieper in op de verschillende cinematografische aspecten die in het fragment aan bod kwamen. Vervolgens wordt hetzelfde fragment opnieuw getoond en wordt aan de leerlingen gevraagd hoe ze de tweede keer naar het fragment keken: hebben ze een andere visie of is hun kijk dezelfde gebleven? De film kan ook inhoudelijk geanalyseerd worden. Daarbij moeten de leerlingen op de volgende aspecten letten:

1/ Geeft de film een realistisch beeld volgens jou?

2/ Welke scène heeft het meest indruk op je gemaakt? Waarom?

3/ Voor welk van de vier personnages kon je het meest sympahtie opbrengen? Waarom?

4/ Wat is jouw indruk van de film? Zou je de film aanraden aan vrienden? Waarom wel/niet?

De film kan ook geanalyseerd worden in het kader van het thema ‘kunst en samenleving’. De film is een medium om een maatschappelijk relevant thema aan te kaarten (verslaving). Na het bekijken van de film zou er een debat gehouden kunnen worden om te achterhalen in welke mate de regisseur in deze opzet geslaagd is. Vinden de leerlingen dat de film als bevoogdend overkomt of juist niet? Door welke elementen is dit al dan niet het geval?

Tot slot sluit de film aan bij de component waarden en normen. Er kan gekeken worden naar wat goed en slecht is (DSET 23). Er zijn een aantal aspecten die in dit verband aan bod kunnen komen: het druggebruik, de verslaving, geweld, prostitutie, … Concreet kunnen de leerlingen hun kennis over het druggebruik testen op http://hoeveelisteveel.be . In de klas kan er een stellingenspel gespeeld worden over verschillende vormen van verslaving (medicatie, alcohol, drugs, nicotine, …), waarbij de effecten en risico’s aan bod komen. Hierbij leest de leerkracht een stelling voor en zeggen de leerlingen of de stelling klopt of niet. (zie: http://www.desleutel.be/index.php?content=3)

Historiografie

De film speelt zich hoofdzakelijk af in Coney Island, een schiereiland in het uiterste zuiden van Brooklyn. In 2000 leefden er ongeveer 51 200 mensen in Coney Island. Het grootste deel van dit aantal waren zwarte Amerikanen; Amerikanen die oorspronkelijk uit Afrika kwamen.

Omdat het druggebruik een vrij centrale rol in de film speelt, worden de gevolgen ervan kort aangekaart. In de film zijn de personages verslaafd aan twee soorten drugs. Bij de adolescenten is dit voornamelijk heroïne. Heroïne is een wit poeder dat oplosbaar is in water. De drug wordt meestal ingespoten. Gebruikers ervaren kort na de inspuiting een gevoel van totaal genot in hun lichaam. Daarna bevindt de gebruiker zich in een roes die vier tot zes uren duurt. Het belangrijkste risico dat in deze film naar voren komt, is de ongelukken die kunnen ontstaan bij het inspuiten van de drug. Harry’s arm moet op het einde van de film geamputeerd worden door een ontstoken wond.

Speed is een populaire benaming voor wekamines, pepmiddelen. Het kan op verschillende manieren gebruikt worden. In de film komt het voor onder de vorm van pillen. Een van de gevolgen van speed is dat het hongergevoel vermindert. Daarom wordt het door sommige vrouwen als vermagerkuur gebruikt. Speed veroorzaakt verder een enorm energiegevoel, zowel fysiek als mentaal.

Een laatste belangrijk aspect voor de maatschappelijke context van deze film is de thuissituatie van Sara en Harry. Eerst en vooral kan vermeld worden dat Harry geen vader meer heeft. Deze vaderfiguur ontbrak echter wellicht niet tijdens zijn opvoeding. Dit valt te concluderen uit de foto van Harry’s proclamatie, waarop zijn vader wordt weergegeven. De relatie tussen Harry en Sara is schrijnend; van een goede moeder-zoon relatie is absoluut geen sprake. Harry besteelt zelfs zijn moeder om zijn eigen pleziertjes te kunnen beleven. Deze tragische relatie heeft gevolgen voor Sara’s leven: ze kwijnt volledig weg in de eenzaamheid en vindt uitsluitend haar geluk in het bekijken van haar favoriete tv-programma.

Bronnen

• Internet:

Matthys F. 2008, drugs ABC. http://www.druglijn.be/info_drugs/drugsABC/

Stark J., Retrieved May 20 from http://www.salon.com/entertainment/movies/int/2000/10/13/aronofsky/

Van Dessel D. 17/10/2003, Requiem for a Dream. Filmrecensie op: http://www.enola.be/film/recensies/14367:requiem-for-a-dream

http://www.drunkenfist.com/movies/hollywood/requiem-for-a-dream.php

http://en.wikipedia.org/wiki/Coney_Island

http://www.desleutel.be/

http://www.imdb.com/title/tt0180093/