Couleur locale in de 19de eeuw: 12 vensters op Oost-Vlaams dorpsleven via politiereglementen
Onderwerp
Heerlijk ingewikkeld, dat is wel het minste dat je van lokale instellingen uit het Ancien Régime kan zeggen… Schepenbanken in al hun mogelijke vormen zijn behoorlijk gekend bij het publiek, en ook bij het archief van een lokaal leenhof kunnen mensen zich doorgaans iets voorstellen.
De instelling “heerlijkheid” is een ander verhaal. Het gamma aan mogelijkheden binnen het wijdverspreide heerlijke systeem was immens, maar het komt erop neer dat een heerlijkheid, in zijn meest bekende versie, een territorium was waarbinnen een “heer” een aantal overheidsrechten mocht uitoefenen in naam van de vorst. Die vermenging van persoonlijke en overheidsbelangen, van potentieel privaat- en publiekrechtelijk archief, vormt de kern van het Ancien Régime - en mogelijk ook de kern van heel wat onderzoeksvragen en -problemen. Nochtans is dit het type archief bij uitstek dat heel nauw kan aansluiten bij het dagelijks leven uit pakweg de 16de tot 18de eeuw.
Het project LORD: Lordship and State Formation in the County of Flanders, 15th-18th century - Rijksarchief in België, een samenwerking tussen Universiteit Gent en Rijksarchief Gent, legt de focus daarom doelbewust op heerlijkheden. Specifiek in het Rijksarchief wordt o.a. gewerkt rond “heerlijke politionele reglementen” of dus politiereglementen avant la lettre. Dat zijn allerhande normen en regels die tijdens het Ancien Régime binnen een heerlijkheid (een dorp, een deel van een dorp, of net een cluster van meerdere dorpen) werden uitgevaardigd om het dagelijks leven van de inwoners in goede banen te leiden en de lokale rust te bewaren. Dat gaan van evidenties zoals brandveiligheid, marktdagen en - tijden, onderhoud van wegen en bermen, … tot minder voor de hand liggende regels. Zo werd in sommige plaatsen expliciet genoteerd dat kinderen “geen vuiligheid mogen doen in de kerk”, of dat het strikt verboden is de pluimen van andermans hoed te trekken.
Een gids en repertorium, die dit bronnentype aan het grote publiek voorstellen, is momenteel ter perse. Tijdens de zoektocht naar “oude” politiereglementen kwam het projectteam echter al snel tot de vaststelling dat het Ancien Régime op dat vlak zeker niet eindig was. Ook in de 19de eeuw bestond dit type lokale teksten of een afgeleide ervan, en vaak ging men in die periode zelfs actief op zoek naar de “oude” voorbeelden. Helaas is er geen tijd om er zelf mee aan de slag te gaan, maar deze spin-off is te mooi om te laten liggen.
In 2022, in aanloop naar de gids, verscheen op de Nederlands- en Franstalige Facebookpagina’s van het Rijksarchief maandelijks één ludiek, maar onderbouwd bericht waarin een typische, of net een ronduit bizarre regel uit een heerlijk politiereglement werd toegelicht (zie projectpagina voor de links). Het werd - onverwacht - één van de populairste reeksen ooit, met een gemiddeld bereik van ca. 8000 personen per bericht. Op een gelijkaardige manier willen we de 19de-eeuwse voorbeelden in de verf zetten.
In deze stageopdracht ga je actief op zoek naar deze bronnen en probeer je 12 historisch correcte snapshots te creëren, waarmee je aspecten van het 19de-eeuwse dorpsleven op ludieke wijze aan een breder publiek voorstelt. De stijl mag gelijkaardig zijn aan die van de Ancien Régime-berichten of net niet, zolang de gekozen look & feel maar systematisch wordt toegepast in de 12 afleveringen. Herbergen, verkeer, marktreglementen, zondagsrust en/of avondklok, maar misschien ook openbare zeden, het zijn maar een paar van de thema’s die in de bronnen mogelijk aan bod komen en waarmee kan worden gewerkt.
Takenpakket
Als stagiair ga je eerst en vooral in onze inventarissen op zoek naar bronnen. Je haalt kanshebbers zelfstandig op uit het magazijn, lijst ze op en evalueert ze op bruikbaarheid. In een tweede fase ga je ermee aan de slag:
- Ter inspiratie neem je de draft van de gids Ancien Régime door + de facebookberichten die in 2022 verschenen.
- Je onderzoekt en reflecteert over het beoogde doelpubliek en de stijl die je wil hanteren.
- Je selecteert 12 tekstpassages die je aan het publiek wil voorstellen, 1 voor elke kalendermaand.
- Je werkt elke case breder uit, met bijkomende bronnen en/of visuele elementen (kaartmateriaal? dorpsbeelden? eventueel een verhaal van een overtreder, uit archief van justitie? zie ook het lopende project OUTLAW – Outsiders and the Law. Uncovering Criminal Justice Trajectories in Nineteenth-Century Belgium (1855-1924) - Rijksarchief in België)
Het vooropgestelde resultaat van de stage is een rapport met 1/ een lijstje van alle geraadpleegde bronnen, 2/ een korte toelichting over de gevolgde methodiek, gemaakte keuzes (inhoudelijk, vormelijk) en vaststellingen en uiteraard 3/ twaalf kant- en klare Nederlandstalige teksten inclusief beeldmateriaal en bronverwijzing(en).
Jouw profiel
- Je gaat zelfstandig te werk, met een gestructureerde en planmatige aanpak.
- Je hebt een goed ontwikkelde speurneus, op zoek naar bronnen en geschikte passages.
- Je bent nieuwsgierig en leergierig.
- Je kan goed werken binnen een klein team.
- Je bent creatief en hebt een vlotte pen.
Wat bieden wij?
Gedurende je stage beschouwen we je als teamlid van het LORD-project en nemen we je mee op sleeptouw. We bieden je:
- Een mooie kans om je onderzoeksvaardigheden en redactionele talenten aan te scherpen en praktische ervaring op te doen in publiekswerking
- Een kennismaking met de werking van Rijksarchief Gent
- Eventueel: de kans om je resultaten ook voor te stellen voor de LORD- & GOA-projectteams, tijdens een teamoverleg en/of een publiekslezing (afhankelijk van de timing van een geplande LORD-workshopdag)
Praktisch
Deze stage kan plaatsvinden in beide semesters, de periode is overeen te komen.
Locatie: Rijksarchief Gent, Bagattenstraat 43, 9000 Gent
Stagementor: Joke Verfaillie (joke.verfaillie@arch.be) en Kaat Cappelle (kaat.cappelle@arch.be)