Rijksarchief Gent

Stageplaats

Stagementoren eerste stageopdracht: Joke Verfaillie (joke.verfaillie@arch.be) en Kaat Cappelle (kaat.cappelle@arch.be)
Stagementor tweede stageopdracht: Tineke Van Gassen (tineke.vangassen@arch.be)
Bagattenstraat 43, 9000 Gent
www.arch.be

 

Het Rijksarchief is een federale wetenschappelijke instelling met meer dan 350 km archief met twaalf eeuwen aan geschiedenis. Het Rijksarchief telt 20 archiefbewaarplaatsen verspreid over heel het land, waaronder Gent.

Rijksarchief Gent bewaart archieven die werden gevormd op het grondgebied van de huidige provincie Oost-Vlaanderen van de 9de eeuw tot vandaag. Wij bewaren hoofdzakelijk overheidsarchieven(graafschappen en heerlijkheden, ministeries, rechtbanken en gevangenissen, notarissen,…), maar ook collecties van private personen, bedrijven en verenigingen die een belangrijke maatschappelijke rol in de regio vervulden.

Stageopdrachten

Couleur locale in de 19de eeuw: 12 vensters op Oost-Vlaams dorpsleven via politiereglementen

Onderwerp

Heerlijk ingewikkeld, dat is wel het minste dat je van lokale instellingen uit het Ancien Régime kan zeggen… Schepenbanken in al hun mogelijke vormen zijn behoorlijk gekend bij het publiek, en ook bij het archief van een lokaal leenhof kunnen mensen zich doorgaans iets voorstellen.

De instelling “heerlijkheid” is een ander verhaal. Het gamma aan mogelijkheden binnen het wijdverspreide heerlijke systeem was immens, maar het komt erop neer dat een heerlijkheid, in zijn meest bekende versie, een territorium was waarbinnen een “heer” een aantal overheidsrechten mocht uitoefenen in naam van de vorst. Die vermenging van persoonlijke en overheidsbelangen, van potentieel privaat- en publiekrechtelijk archief, vormt de kern van het Ancien Régime - en mogelijk ook de kern van heel wat onderzoeksvragen en -problemen. Nochtans is dit het type archief bij uitstek dat heel nauw kan aansluiten bij het dagelijks leven uit pakweg de 16de tot 18de eeuw.

Het project LORD: Lordship and State Formation in the County of Flanders, 15th-18th century - Rijksarchief in België, een samenwerking tussen Universiteit Gent en Rijksarchief Gent, legt de focus daarom doelbewust op heerlijkheden. Specifiek in het Rijksarchief wordt o.a. gewerkt rond “heerlijke politionele reglementen” of dus politiereglementen avant la lettre. Dat zijn allerhande normen en regels die tijdens het Ancien Régime binnen een heerlijkheid (een dorp, een deel van een dorp, of net een cluster van meerdere dorpen) werden uitgevaardigd om het dagelijks leven van de inwoners in goede banen te leiden en de lokale rust te bewaren. Dat gaan van evidenties zoals brandveiligheid, marktdagen en - tijden, onderhoud van wegen en bermen, … tot minder voor de hand liggende regels. Zo werd in sommige plaatsen expliciet genoteerd dat kinderen “geen vuiligheid mogen doen in de kerk”, of dat het strikt verboden is de pluimen van andermans hoed te trekken.

Een gids en repertorium, die dit bronnentype aan het grote publiek voorstellen, is momenteel ter perse. Tijdens de zoektocht naar “oude” politiereglementen kwam het projectteam echter al snel tot de vaststelling dat het Ancien Régime op dat vlak zeker niet eindig was. Ook in de 19de eeuw bestond dit type lokale teksten of een afgeleide ervan, en vaak ging men in die periode zelfs actief op zoek naar de “oude” voorbeelden. Helaas is er geen tijd om er zelf mee aan de slag te gaan, maar deze spin-off is te mooi om te laten liggen.

In 2022, in aanloop naar de gids, verscheen op de Nederlands- en Franstalige Facebookpagina’s van het Rijksarchief maandelijks één ludiek, maar onderbouwd bericht waarin een typische, of net een ronduit bizarre regel uit een heerlijk politiereglement werd toegelicht (zie projectpagina voor de links). Het werd - onverwacht - één van de populairste reeksen ooit, met een gemiddeld bereik van ca. 8000 personen per bericht. Op een gelijkaardige manier willen we de 19de-eeuwse voorbeelden in de verf zetten.

In deze stageopdracht ga je actief op zoek naar deze bronnen en probeer je 12 historisch correcte snapshots te creëren, waarmee je aspecten van het 19de-eeuwse dorpsleven op ludieke wijze aan een breder publiek voorstelt. De stijl mag gelijkaardig zijn aan die van de Ancien Régime-berichten of net niet, zolang de gekozen look & feel maar systematisch wordt toegepast in de 12 afleveringen. Herbergen, verkeer, marktreglementen, zondagsrust en/of avondklok, maar misschien ook openbare zeden, het zijn maar een paar van de thema’s die in de bronnen mogelijk aan bod komen en waarmee kan worden gewerkt.

Takenpakket

Als stagiair ga je eerst en vooral in onze inventarissen op zoek naar bronnen. Je haalt kanshebbers zelfstandig op uit het magazijn, lijst ze op en evalueert ze op bruikbaarheid. In een tweede fase ga je ermee aan de slag:

Het vooropgestelde resultaat van de stage is een rapport met 1/ een lijstje van alle geraadpleegde bronnen, 2/ een korte toelichting over de gevolgde methodiek, gemaakte keuzes (inhoudelijk, vormelijk) en vaststellingen en uiteraard 3/ twaalf kant- en klare Nederlandstalige teksten inclusief beeldmateriaal en bronverwijzing(en).

Jouw profiel

  • Je gaat zelfstandig te werk, met een gestructureerde en planmatige aanpak.
  • Je hebt een goed ontwikkelde speurneus, op zoek naar bronnen en geschikte passages.
  • Je bent nieuwsgierig en leergierig.
  • Je kan goed werken binnen een klein team.
  • Je bent creatief en hebt een vlotte pen.

Wat bieden wij?

Gedurende je stage beschouwen we je als teamlid van het LORD-project en nemen we je mee op sleeptouw. We bieden je:

  • Een mooie kans om je onderzoeksvaardigheden en redactionele talenten aan te scherpen en praktische ervaring op te doen in publiekswerking
  • Een kennismaking met de werking van Rijksarchief Gent
  • Eventueel: de kans om je resultaten ook voor te stellen voor de LORD- & GOA-projectteams, tijdens een teamoverleg en/of een publiekslezing (afhankelijk van de timing van een geplande LORD-workshopdag)

Praktisch

Deze stage kan plaatsvinden in beide semesters, de periode is overeen te komen.

Locatie: Rijksarchief Gent, Bagattenstraat 43, 9000 Gent

Stagementor: Joke Verfaillie (joke.verfaillie@arch.be) en Kaat Cappelle (kaat.cappelle@arch.be)

In het spoor van de grafelijke archieven in Gent

Onderwerp

De chartercollectie “Graven en gravinnen van Vlaanderen” (1086-1559) bewaard in het Rijksarchief Gent spreekt tot de verbeelding. Van bij de ontwikkeling van het prille graafschap Vlaanderen vormden en ontvingen de graven en gravinnen documenten die zorgvuldig werden bewaard. Deze maken deel uit van de grafelijke oorkondenschat die door de middeleeuwen heen steeds verder aangroeide. Archieven reisden rond samen met de administratie en hofhouding, maar werden er ook vaste archiefbewaarplaatsen in gebruik genomen waarvan Rupelmonde en Rijsel de belangrijkste waren. In 1578 werd een belangrijk deel van de collectie verhuisd naar Gent waar ze – voor korte of voor langere tijd – werd ondergebracht op een aantal locaties in de stad waaronder het belfort, de Sint-Baafskathedraal, het Gravensteen, het Jezuïetenklooster, om tenslotte vandaag in het Rijksarchief in de Bagattenstraat bewaard te worden.

Via een erfgoedwandeling willen we dit stukje grafelijk verleden terug tot leven wekken. In deze stageopdracht ontrafel je de spannende verhalen over verhuizingen van archiefkoffers, ontdekkingen van verloren gewaande documenten op donkere zolders, gewiekste archivarissen en onderhandelaars tegen een achtergrond van internationale politiek.

Takenpakket

Ter voorbereiding van de erfgoedwandeling ga je als stagiair in de bronnen en literatuur op zoek naar bijzondere gebeurtenissen over deze verhuisgeschiedenis, intrigerende anekdotes en beeldmateriaal over de periode dat de documenten zich in Gent bevonden (1578-vandaag).

  • Ter inspiratie neem je andere thematische erfgoedwandelingen door.
  • Je denkt creatief mee over de vorm die de erfgoedwandeling zal aannemen.
  • Je verzamelt informatie, selecteert cases en schrijft enkele pistes uit.
  • Je onderzoekt en reflecteert over het beoogde doelpubliek en de communicatiestrategie.

Het vooropgestelde resultaat van de stage is een rapport waarin de verschillende mogelijkheden voor een publiekswandeling worden toegelicht, met inbegrip van de redactie van concrete teksten een selectie van beelden die daarvoor in aanmerking komen.

Jouw profiel

  • Je gaat zelfstandig te werk, met een gestructureerde en planmatige aanpak.
  • Je bent nieuwsgierig en leergierig.
  • Je kan goed werken binnen een klein team.
  • Je bent creatief en hebt een vlotte pen.

Wat bieden wij?

Gedurende je stage beschouwen we je als teamlid van het REIGN-project en nemen we je mee op sleeptouw. We bieden je:

  • Een mooie kans om je onderzoeksvaardigheden en redactionele talenten aan te scherpen en praktische ervaring op te doen in publiekswerking
  • Een kennismaking met de werking van Rijksarchief Gent

Praktisch

Deze stage kan plaatsvinden in beide semesters, de periode is overeen te komen.

Locatie: Rijksarchief Gent, Bagattenstraat 43, 9000 Gent

Stagementor: Tineke Van Gassen, tineke.vangassen@arch.be

Zorg jij voor een ‘beestige’ Erfgoeddag?

Op zondag 23 april 2023 zet Rijksarchief Gent haar deuren open voor de Erfgoeddag met als thema ‘Beestig’. Wat we precies gaan doen, weten we nog niet. Daarvoor hebben we jouw hulp nodig! Ordonnanties over hanengevechten uit het Ancien Régime of de introductie van honden bij de gerechtelijke politie. Alles kan nog.

Je start met het doornemen van de inspiratiebrochure voor de Erfgoeddag. Je organiseert vervolgens een brainstormsessie onder de medewerkers waarbij je informatie verzamelt over mogelijke thematische invalshoeken en interessante archieven. Het gekozen thema werk je nadien verder uit.

Jouw profiel

  • Je bent communicatief
  • Je bent gebeten door erfgoed en publiekswerking
  • Je bent creatief
  • Je kan zowel zelfstandig als in groep werken

Troeven van de stageplaats

  • klein team waarbinnen je veel verantwoordelijkheid kan opnemen
  • aangename sfeer
  • stagementor is ter plaatse aanwezig

Praktisch                                                                      

  • Deze stage gaat door in het eerste semester
  • Locatie: Rijksarchief Gent, Bagattenstraat 43, 9000 Gent
  • Stagementor: Paul Drossens, paul.drossens@arch.be

Op stap door crimineel Gent (1850-1922)

In 1898 werd de Gentse Jozef Plateaustraat opgeschrikt door de dubbele roofmoord op caféhoudster Philomène Wauters en haar dienstmeid Jeanne Pauwels. De politie viseerde al snel Hendrik de Jong als verdachte. Deze Nederlandse oplichter en seriemoordenaar werd er door Scotland Yard zelfs een poos van verdacht Jack the Ripper te zijn.

Gent zit vol met dergelijke verborgen crime scenes. Via publieksgerichte activiteiten zoals een erfgoedwandeling, podcast of historisch misdaadspel willen we dit criminele verleden terug tot leven wekken en de betrokkenen weer een gezicht geven. Geen fictie, maar waargebeurde verhalen over daders, slachtoffers en nabestaanden.

Als stagiair ga je ter voorbereiding in het rijke archief van het Gentse Assisenhof op zoek naar intrigerende misdaadverhalen uit de lange 19de eeuw (1850-1922). Je verzamelt informatie, selecteert cases en schrijft enkele verhalen uit. Bij het uitschrijven van elk verhaal, kan je telkens kiezen voor een bepaalde invalshoek: de dader, het slachtoffer, een getuige, de locatie, het moordwapen, …

Jouw profiel

  • Je bent gebeten door sociale geschiedenis en true crime
  • Je denkt out-of-the-box
  • Je hebt een toegankelijke schrijfstijl
  • Je kan zowel zelfstandig als in groep werken

Troeven van de stageplaats

  • klein team waarbinnen je veel verantwoordelijkheid kan opnemen
  • aangename sfeer
  • stagementor is ter plaatse aanwezig

Praktisch

  • Deze stage kan doorgaan in beide semesters
  • Locatie: Rijksarchief Gent, Bagattenstraat 43, 9000 Gent
  • Stagementor: An Vandenberghe, an.vandenberghe@arch.be

Context van de stages

Het Rijksarchief te Gent werkt al jaren samen met het Bisdom Gent rond de bewaring en ontsluiting van archieven van kerkfabrieken, parochies en parochiale verenigingen uit de 19de en 20ste eeuw. Jaarlijks vinden tientallen archieven hun weg van stoffige zolders en kelders in kerken en pastorieën naar de archiefruimtes van het Rijksarchief te Gent, waar ze door een enthousiaste vrijwilligersploeg worden beschreven, geordend en verpakt. Het luik verwerving en ontsluiting van dit project mag een succes genoemd worden. Uit onze ervaring blijkt echter dat weinig bezoekers in de leeszaal deze archieven consulteren. Los van de aanwezige administratief getinte documenten (rekeningen, bouw- en restauratiedossiers, etc.) zijn deze archieven vaak ook echte pareltjes, die het dorpsleven uit de 19de en de eerste helft van de 20ste eeuw op unieke wijze vastleggen.

Stageopdracht 1: communicatiestrategie

Het doel van deze stage is het ontwikkelen van een gedifferentieerde communicatiestrategie rond deze archieven en hun mogelijkheden voor genealogisch, heemkundig en wetenschappelijk onderzoek. Het bezoekerspubliek van het Rijksarchief te Gent bestaat hoofdzakelijk uit genealogen, heemkundigen en wetenschappelijke onderzoekers. De stagiair kan beschikken over een 100-tal recente inventarissen van archieven van kerkfabrieken en parochies. Hieruit selecteert de stagiair(e) een beperkt aantal bronnen(reeksen) om gericht te communiceren naar bovenstaand bezoekerspubliek. Hoe kunnen we op basis van deze archieven nieuwe bezoekers aantrekken, welke bronnenreeksen / welke informatie kan onze ‘vaste klanten’ aanspreken? Welke boodschap en welke kanalen/media moeten we gebruiken om deze archieven en hun onderzoeksmogelijkheden in de kijker te stellen?

Het vooropgestelde resultaat van de stage is een rapport waarin de verschillende communicatiestrategieën t.o.v. verschillende doelgroepen uit de doeken worden gedaan, met inbegrip van de redactie van concrete teksten (voor nieuwsbrieven, facebookposts, etc.) + archiefvoorbeelden (referentie, foto) die daarvoor in aanmerking komen.

Stageopdracht 2: tentoonstelling

Een alternatieve stage-optie binnen dit thema is de voorbereiding van een mogelijke tentoonstelling. Het project Oost-Vlaamse kerkarchieven is binnen een aantal jaar rond en verdient het om ‘in the picture’ te worden geplaatst. De stagiair(e) doet prospectie in de beschikbare inventarissen en besteedt bijzondere aandacht aan visueel aantrekkelijk materiaal (affiches, drukwerk, foto-albums van evenementen, mooi versierde registers zoals bijv. ledenregister van een broederschap, stukken met ludieke inhoud zoals bijv. nota’s van de pastoor over zijn gelovigen). Het is daarbij de bedoeling enerzijds unieke stukken te selecteren, anderzijds mooie voorbeelden van documenttypes te kiezen die in veel van die archiefbestanden voorkomen (een zogen. 'staalkaart’). Belangrijk is eveneens de geografische spreiding, zodat alle regio’s van Oost-Vlaanderen aan bod komen. Op die manier kan een heel divers doelpubliek worden bereikt, niet noodzakelijk de vaste klanten van het Rijksarchief.
 
Het vooropgestelde resultaat van de stage is in dit geval een concreet draaiboek voor een beknopte tentoonstelling, met vermelding van specifieke stukken, bijschriften, een inleiding en wervende teksten ter aankondiging van het evenement.

Context van de stages

Het Rijksarchief te Gent werkt al jaren samen met het Bisdom Gent rond de bewaring en ontsluiting van archieven van kerkfabrieken, parochies en parochiale verenigingen uit de 19de en 20ste eeuw. Jaarlijks vinden tientallen archieven hun weg van stoffige zolders en kelders in kerken en pastorieën naar de archiefruimtes van het Rijksarchief te Gent, waar ze door een enthousiaste vrijwilligersploeg worden beschreven, geordend en verpakt. Het luik verwerving en ontsluiting van dit project mag een succes genoemd worden. Uit onze ervaring blijkt echter dat weinig bezoekers in de leeszaal deze archieven consulteren. Los van de aanwezige administratief getinte documenten (rekeningen, bouw- en restauratiedossiers, etc.) zijn deze archieven vaak ook echte pareltjes, die het dorpsleven uit de 19de en de eerste helft van de 20ste eeuw op unieke wijze vastleggen.

Stageopdracht 1: communicatiestrategie

Het doel van deze stage is het ontwikkelen van een gedifferentieerde communicatiestrategie rond deze archieven en hun mogelijkheden voor genealogisch, heemkundig en wetenschappelijk onderzoek. Het bezoekerspubliek van het Rijksarchief te Gent bestaat hoofdzakelijk uit genealogen, heemkundigen en wetenschappelijke onderzoekers. De stagiair kan beschikken over een 100-tal recente inventarissen van archieven van kerkfabrieken en parochies. Hieruit selecteert de stagiair(e) een beperkt aantal bronnen(reeksen) om gericht te communiceren naar bovenstaand bezoekerspubliek. Hoe kunnen we op basis van deze archieven nieuwe bezoekers aantrekken, welke bronnenreeksen / welke informatie kan onze ‘vaste klanten’ aanspreken? Welke boodschap en welke kanalen/media moeten we gebruiken om deze archieven en hun onderzoeksmogelijkheden in de kijker te stellen?

Het vooropgestelde resultaat van de stage is een rapport waarin de verschillende communicatiestrategieën t.o.v. verschillende doelgroepen uit de doeken worden gedaan, met inbegrip van de redactie van concrete teksten (voor nieuwsbrieven, facebookposts, etc.) + archiefvoorbeelden (referentie, foto) die daarvoor in aanmerking komen.

Stageopdracht 2: tentoonstelling

Een alternatieve stage-optie binnen dit thema is de voorbereiding van een mogelijke tentoonstelling. Het project Oost-Vlaamse kerkarchieven is binnen een aantal jaar rond en verdient het om ‘in the picture’ te worden geplaatst. De stagiair(e) doet prospectie in de beschikbare inventarissen en besteedt bijzondere aandacht aan visueel aantrekkelijk materiaal (affiches, drukwerk, foto-albums van evenementen, mooi versierde registers zoals bijv. ledenregister van een broederschap, stukken met ludieke inhoud zoals bijv. nota’s van de pastoor over zijn gelovigen). Het is daarbij de bedoeling enerzijds unieke stukken te selecteren, anderzijds mooie voorbeelden van documenttypes te kiezen die in veel van die archiefbestanden voorkomen (een zogen. 'staalkaart’). Belangrijk is eveneens de geografische spreiding, zodat alle regio’s van Oost-Vlaanderen aan bod komen. Op die manier kan een heel divers doelpubliek worden bereikt, niet noodzakelijk de vaste klanten van het Rijksarchief.
 
Het vooropgestelde resultaat van de stage is in dit geval een concreet draaiboek voor een beknopte tentoonstelling, met vermelding van specifieke stukken, bijschriften, een inleiding en wervende teksten ter aankondiging van het evenement.

Het archief van de provincie Oost-Vlaanderen vormt een uitzonderlijk rijke collectie archivalia die een ware schat aan informatie bevatten over het reilen en zeilen binnen de provincie sinds het einde van de 18de eeuw tot op vandaag. De thema’s die dit archiefbestand bestrijkt, zijn zeer uiteenlopend van aard en raken zowat alle aspecten van het sociale, politieke, culturele en economische leven in de provincie. Deze archivalia, verspreid over tientallen verschillende archiefblokken, zijn helaas zeer ongelijkmatig ontsloten en hadden ook te lijden onder opeenvolgende verhuisoperaties, die de toegankelijkheid van de bestanden niet ten goede zijn gekomen. In totaal wordt in het Rijksarchief van Gent  bijna 5km aan provinciale archiefbestanden bewaard, waarvan vandaag slechts een fractie – vaak seriële documenten als militieregisters – wordt geconsulteerd in de leeszaal.

Om tegemoet te komen aan de noden van zowel professionele onderzoekers als occasionele geïnteresseerden en het maximum te halen uit deze ongemeen rijke collectie, wil het Rijksarchief stappen zetten naar een betere ontsluiting van deze bestanden. Een totale herinventarisatie is in het kader van een stage publieksgeschiedenis weliswaar absoluut onrealistisch, maar enkele fundamentele voorbereidende werkzaamheden behoren zeker en vast tot de mogelijkheden. Onder toezicht van een archivaris kan/kunnen een of meerdere geïnteresseerde en gemotiveerde student(en) hier zijn/haar/hun steentje aan bijdragen.

De opdrachten die wij binnen het kader van een stage publieksgeschiedenis voorzien, zouden zich dan voornamelijk toespitsen op de zogenoemde ‘retroconversie’ en het klaarmaken voor consultatie online van de voorhanden zijnde (deel)inventarissen en plaatsingslijsten. Deze bestaan momenteel veelal uit prints van zoekopdrachten uit het archiefbeheersysteem van de provincie Oost-Vlaanderen zelf, die weinig gestructureerd en moeilijk of niet doorzoekbaar zijn. Aangezien het ontsluiten en toegankelijk maken van archiefbescheiden tot de kerntaken van het Rijksarchief behoort, worden deze beschrijvingen idealiter in goede volgorde geplaatst en omgezet naar Word-formaat om ze optimaal ter beschikking te stellen van het geïnteresseerde publiek. Ook controles van de aanwezige en door de provincie zelf als te vernietigen aangeduide stukken zijn hoognodig om een duidelijker beeld te krijgen op de actuele inhoud van de collectie. Verder kan ook worden gedacht aan het beschrijven van kleine, momenteel nog ontoegankelijke reeksen. Een dergelijke stageopdracht zou met andere woorden een onmisbare eerste opstap kunnen zijn naar de valorisatie van het immense onderzoekspotentieel van deze archiefcollectie. 

Het Rijksarchief te Gent werkt al jaren samen met het Bisdom Gent rond de bewaring en ontsluiting van archieven van kerkfabrieken, parochies en parochiale verenigingen uit de 19de en 20ste eeuw. Jaarlijks vinden tientallen archieven hun weg van stoffige zolders en kelders in kerken en pastorieën naar de archiefruimtes van het Rijksarchief te Gent. Het luik verwerving en ontsluiting van dit project mag een succes genoemd worden. Uit onze ervaring blijkt echter dat weinig bezoekers in de leeszaal deze archieven consulteren.

Het doel van deze stage is het ontwikkelen van een gedifferentieerde communicatiestrategie rond deze archieven en hun mogelijkheden voor genealogisch, lokaal-historisch en wetenschappelijk onderzoek. Het bezoekerspubliek van het Rijksarchief te Gent bestaat hoofdzakelijk uit genealogen, heemkundigen en wetenschappelijke onderzoekers. De stagiair kan beschikken over een 40-tal recente inventarissen van archieven van kerkfabrieken en parochies. Hieruit selecteert de stagiair(e) een beperkt aantal bronnen(reeksen) om gericht te communiceren naar bovenstaand bezoekerspubliek. Hoe kunnen we op basis van deze archieven nieuwe bezoekers aantrekken? Welke boodschap en welke kanalen/media moeten we gebruiken om deze archieven en hun onderzoeksmogelijkheden in de kijker te stellen?