Regionaal Landschap Schelde Durme - IOED Schelde-Durme

Inventarisatie van watererfgoed

Het werkingsgebied van IOED Schelde-Durme is een bijzonder waterrijke regio. Schelde, Durme en Dender vormen de slagaders van het gebied. Daarnaast vinden we er talrijke beken en grachten en kleine, stilstaande waterpartijen. Denk aan veedrenkpoelen, putten ontstaan door delfstofwinning, eendenkooien, vlasrootputten, walgrachten… IOED Schelde-Durme koos dan ook voor water als thematische focus bij de inventarisatie van landschapselementen met erfgoedwaarde. Immers, waar het bouwkundige erfgoed beschreven staat in de inventaris van het onroerend erfgoed (zie https://inventaris.onroerenderfgoed.be), is dit voor het landschappelijk erfgoed zelden het geval. Werk voor de boeg!

In deze stage krijg je de kans om mee te werken aan de inventarisatie van watergebonden erfgoed. Om te komen tot een lijst met waardevolle landschapselementen, doorlopen we een proces beschreven door het Agentschap Onroerend Erfgoed. Een eerste stap is het desktoponderzoek, waarbij je een reeks aan historische kaarten zal analyseren en vergelijken met de huidige topografische kaarten. Bij de tweede stap verzamel je informatie over het gebied en de geselecteerde elementen via algemene literatuur en leg je je oor te luisteren bij heemkringen, natuurverenigingen en ambtenaren. Een derde stap bestaat uit terreinbezoek met fotoreportage. Deze eerste drie stappen brengen je tot een eerste selectie. Tenslotte zoek je voor de geselecteerde elementen meer gedetailleerde informatie op, in lokale literatuur, eventueel in archieven en ook beeldmateriaal in samenwerking met o.a. heemkringen, de erfgoedcel en andere lokale verenigingen.

In deze stage krijg je ook de kans kennis te maken met de publiekswerking van de IOED. Je ondersteunt de communicatie en geplande activiteiten.

In deze stage (masterstage, beide semesters)

• draai je mee in een klein maar bijzonder gedreven en gepassioneerd team
• analyseer je historische kaarten
• communiceer je met heemkringen, natuurverenigingen en ambtenaren
• ga je op terrein om de herkenbaarheid en gaafheid van de landschapselementen te evalueren, in relatie tot hun context
• maak je een fotoregistratie van de landschapselementen
• verricht je literatuuronderzoek en in mindere mate archiefonderzoek naar een aantal geselecteerde landschapselementen
• zorg je voor een nauwkeurige en gestructureerde registratie van al je activiteiten en opzoekingen

Ben je graag buiten, hou je van fietsen en leer je het landschap graag op een andere manier lezen, dan ben je bij ons aan het juiste adres!

Deze stage staat ook open voor twee studenten die samen aan de slag willen gaan.

Funerair Erfgoed

In 2021 werden de eerste stappen gezet voor een project rond funerair erfgoed.

Vlaanderen is rijk aan grafkunst. Ook in het werkingsgebied van de IOED zijn er archeologische vondsten over kerkhoven en buitenbegraafplaatsen. Het zijn getuigen van onze omgang met de dood. Het is dan ook belangrijk dat er wordt in gezet op de inventarisatie, het behoud, het beheer, de ontsluiting en vergroeping van begraafplaatsen en hun waardevolle graven.

Als IOED willen we komen tot een actief beleid rond funerair erfgoed in elk van onze gemeenten. Het uiteindelijke doel is te komen tot een beleid waarbij de volgende drie pijlers verder worden uitgewerkt:

1. Het inventariseren en waarderen van het aanwezige funerair erfgoed.

2. Het onderhouden en beheren van het funerair erfgoed.

3. Het ontsluiten en de vergroening van de verschillende kerkhoven en begraafplaatsen.

In deze stage krijg je als student de mogelijkheid om mee te werken aan het beleid rond funerair erfgoed, meer bepaald het eerste luik. We bekijken samen met jou welke gemeente(n) in ons werkingsgebied op dat moment aan bod zullen komen. Dit kan in samenspraak met jou als student, waarbij we trachten rekening te houden met jouw voorkeur.

Een volgende stap is het uitvoeren van historisch onderzoek om zo de evolutie van de kerkhoven/begraafplaatsen in de gekozen gemeente in kaart te brengen. Hiervoor raadpleeg je historische bronnen, zoals kaartmateriaal, archiefmateriaal, lokale literatuur en wordt er een beroep gedaan op de mondelinge informatie van de heemkringen en/of lokale bevolking. Onderzoek ter plaatse op de verschillende kerkhoven/begraafplaatsen zal ook noodzakelijk zijn om al deze informatie af te toetsen.

Jouw onderzoek zal moeten uitwijzen welke delen op het kerkhof/de begraafplaats de meeste erfgoedwaarde hebben en welke graftekens aanspraak maken om opgenomen te worden op de lijst van waardevol funerair erfgoed. Het resultaat van jouw onderzoek mag je toelichten aan het lokale bestuur. Daaraan gekoppeld organiseer je ook een funeraire wandeling om je bevinden te delen.

(Optioneel) Naargelang de evolutie van de stage mag je vervolgens ook een workshop organiseren voor de vrijwilligers die de lijst van waardevol funerair erfgoed in detail zullen gaan inventariseren. Je kan hierbij instaan voor de begeleiding op de begraafplaats.

In deze stage (masterstage, beide semesters)

• Woon je verschillende vergaderingen bij;

• Ga je op zoek naar historisch materiaal om de geschiedenis en de evolutie van de verschillende kerkhoven/begraafplaatsen in kaart te brengen;

• Communiceer je met de heemkundige kringen, de gemeente, de provincie, het agentschap Onroerend Erfgoed, ...

• Bereid je een funeraire wandeling voor het delen van je bevindingen voor;

• Schrijf je een publieksgerichte tekst over jouw bevindingen;

• (Optioneel) Bereid je een workshop voor de vrijwilligers voor waarin je een leidraad geeft

  voor het inventariseren van de lokaal waardevolle graven;

• (Optioneel) Begeleid je vrijwilligers bij het inventariseren van de waardevolle graftekens op

  kerkhoven en/of begraafplaatsen.

Trage wegen

Regionaal Landschap Schelde-Durme bouwt mee aan een sterk netwerk aan trage wegen in de aangesloten gemeenten. Trage wegen zijn bestemd voor niet-gemotoriseerd verkeer en voor landbouwverkeer, denk hierbij aan kerkwegels, veldwegels, doorsteekjes in wijken, bospaden, jaagpaden langs rivieren… Ze bieden een veilige en soms kortere route naar werk, school of buurtwinkel. Het zijn ook ideale wegen voor een ontspannende wandeling of fietstocht in de buurt. Trage wegen beschouwen we als levend erfgoed, want ze vormen historische verbindingen tussen dorpskernen of gehuchten of zijn relicten van vroegere trein- of trambeddingen. Ook de natuur profiteert van de ecologische verbindingen tussen versnipperde en kleine natuurgebieden. 

Trage wegen staan als gevolg van de coronacrisis meer dan ooit in de belangstelling, nu vele mensen hun buurt als wandelaar of fietser herontdekken. Niettemin hing hun voortbestaan rond 1990 aan een zijden draaitje door koning auto, de talloze verkavelingen voor nieuwe woonwijken of industrieterreinen en de schaalvergroting in de landbouw. Rond 2000 keerde het tij en gingen vele gemeenten in Vlaanderen over tot inventarisatie en herwaardering van hun traag patrimonium.

Naamgeving van trage wegen in de gemeente Wichelen

Straatnamen staan momenteel volop in de belangstelling. De keuze voor een bepaalde naam, verwijzend naar een persoon of een gebeurtenis, onthult de ideologie van degenen die de naam voorstelden. Denk maar aan de controverse rond de vele Leopold II-lanen, die uiting geven aan de verering van deze Belgische vorst in de publieke ruimte. Onder meer door voortschrijdende inzichten rond bepaalde figuren of gebeurtenissen uit het verleden en een veranderende attitude, gaan verschillende gemeenten over tot een wijziging van straat- of pleinnamen. Aan een naamswijziging gaat een heel voorbereidingsproces vooraf, waarin historici een betekenisvolle rol kunnen spelen.

In deze stage krijg je de kans het proces van straatnaamgeving mee te volgen op microniveau. De gemeente Wichelen gaat de trage wegen op haar grondgebied van een officiële naam voorzien in 2021. De trage wegen zijn de afgelopen jaren door vrijwilligers geïnventariseerd en geëvalueerd. Een volgende stap in het stimuleren van het gebruik van deze wegen, is het toekennen van een officiële naam en het plaatsen van een straatnaambord. Voor de naamkeuze duiken we de historische bronnen in, zoals de Atlas der Buurtwegen uit ca. 1840, de lokale literatuur of doen we een beroep op mondelinge informatie verstrekt door heemkundige kringen, zoals anekdotes en verhalen over die plek. Dit vergt een intensief overleg met de heemkundige kringen, de lokale cultuurraad en de gemeente. Eens eensgezindheid bestaat over het voorstel van namen, volgt de administratieve procedure voor de gemeenteraad. Een volgende stap is het bestellen van de fysieke borden, met behulp van een subsidiedossier bij de provincie Oost-Vlaanderen. Ook de plaatsing ter plekke vergt coördinatie. We hopen aan het proces van naamgeving één of meerdere publieksmomenten te koppelen (afhankelijk van de coronamaatregelen). Op de agenda staat alvast het officieel inhuldigen van de straatnaamborden, een gebeurtenis die in pre-coronatijden steevast op een brede belangstelling kon rekenen.

In deze stage (masterstage, beide semesters)

• woon je verschillende vergaderingen bij
• ga je mee op zoek naar mogelijke namen in historische bronnen, lokale literatuur of bij mondelinge getuigenissen
• zorg je mee voor de coördinatie van het naamgevingsproces
• volg je de administratieve procedure voor de gemeenteraad mee op
• communiceer je met de heemkundige kringen, de cultuurraad, de gemeente, de provincie
• bereid je een publieksmoment voor rond de naamgeving van de trage wegen in Wichelen
• Wichelen is vlot bereikbaar vanuit Gent. Vanuit Gent-Sint-Pieters vertrekt één trein per uur met halte in Wichelen (± 25 minuten).