Regionaal Landschap Rivierenland (RLRL)

Stageplaats

Stagementor: Ankatrien Boulanger, Ankatrien.Boulanger@rlrl.be 
Hallestraat 6, 2800 Mechelen
http://rlrl.be/

 

Regionaal Landschap Rivierenland vzw werkt projecten uit rond landschapszorg, natuurbehoud, educatie en landschapsrecreatie in het Rivierenland. Rivierenland is de waterrijke regio in het zuidwesten van de provincie Antwerpen. De rivieren Rupel, Dijle, Nete, Schelde en Zenne vormen de blauwe draad.

Stageopdrachten

Bomkraters of bomputten

Binnen het onderdeel ‘landschapszorg’ werken we actief aan de aanleg en het herstel van poelen in het landschap. Bij onze herstelprojecten gaat het regelmatig om historische poelen, zoals veedrinkpoelen, vlasrootputten, turfputten en bomkraters. Binnen het kader van deze stage, willen we het laatste type verder uitdiepen: bomkraters of bomputten.

Heel wat bommen tijdens WOI en WOII misten immers hun doel en kwamen terecht in het veld. Vele inslagkraters werden na de oorlog evenwel gedempt of volgestort met afval. Andere vulden zich met water en ontwikkelden zich tot waardevolle biotopen vol waterleven. Zo zijn er in het natuurreservaat ‘Mechels Broek’ nog talrijke bomputten terug te vinden uit WOII, als resultaat van het ongericht bombarderen op de strategische stationsomgeving van Mechelen. Om te blijven bestaan als relict en hun functie te blijven vervullen als waardevolle biotoop, hebben deze natte bomkraters regelmatig onderhoud nodig om verlanding tegen te gaan.

Doelstelling

Regionaal Landschap Rivierenland wil actief relicten van bominslagen uit WOI en WOII in het landschap opsporen en in kaart brengen. Daarbij zijn het voornamelijk de bomputten gelegen in nattere gebieden die ons interesseren, wegens hun potentiële waarde als waterbiotoop. Over deze relicten en hun ontstaansgeschiedenis willen we ook een zo nauwkeurig mogelijk verhaal vertellen. Daarom willen we:

  1. Inzicht krijgen, voor beide wereldoorlogen, welke relicten van bominslagen er teruggevonden kunnen worden in het landschap in de 15 gemeenten van het werkingsgebied van RLRL en aan welke activiteiten deze te linken zijn (beknopt overzicht met differentiatie type bommen, morfologie relict inslag, gevoerde bombardementen met datum en doelwit …)
  2. Een zo volledig mogelijk overzicht bekomen van mogelijke locaties met relicten van bominslagen in de 15 gemeenten van het werkingsgebied van RLRL, samengesteld door de combinatie van bestaande bronnen (luchtfoto’s, militaire rapporten, inslagkaarten …) en kaartonderzoek (satellietfoto’s, digitaal hoogtemodel, bodemkaart …)
  3. Enkele veelbelovende (natte) locaties met potentiële relicten van bominslagen bezoeken

De student:

  • gaat zelf op zoek naar bestaande bronnen en legt de nodige contacten om deze te consulteren (Koninklijk Museum van het Leger en de Krijgsgeschiedenis, Algemeen Rijksarchief, Pieter Serrien … )
  • vat de voor ons relevante informatie uit de geconsulteerde bronnen bondig samen - zie 1.
  • denkt, op basis van de beschikbare informatie uit de geconsulteerde bronnen, mee na over de meest geschikte manier om deze informatie efficiënt in kaart te brengen, met het oog op de doelstelling van het project
  • brengt, onder begeleiding van RLRL, mogelijke locaties met relicten van bominslagen in de 15 gemeenten van het werkingsgebied van RLRL in kaart (ArcGIS) en onderwerpt deze locaties aan een kaartonderzoek (satellietfoto’s, digitaal hoogtemodel, bodemkaart …) – zie 2.
  • gaat samen met een medewerker van RLRL op terrein om enkele veelbelovende (natte) locaties met potentiële relicten van bominslagen te bezoeken en legt hiervoor vooraf de eventuele contacten – zie 3.

Schansen in Rivierenland

Hiervoor zijn we op zoek naar een stagiair geschiedenis die de schansen in ons werkingsgebied inventariseert aan de hand van het gedetailleerde digitaal hoogtemodel en Lidar-brongegevens in combinatie met historische kaarten en archiefonderzoek. Hieruit moet blijken hoeveel schansen zich in ons werkingsgebied bevinden. Daarna zou de stagiair ter plaatse de huidige toestand van de schansen moeten opmeten en in beeld brengen. In het tweede deel van de stage spitst de student zich toe op één schans. De student mag zelf bepalen welke hij of zij het interessantst vindt. Over deze schans wordt dan extra informatie opgezocht en verzameld. Daarna werkt de stagiair mee aan de totstandkoming van een publieksproduct en/of –activiteit (infobord, publicatie, website, tentoonstelling, evenement). 

Wat zijn schansen? 

Een schans of verschansing is een oud militair verdedigingswerk, meestal gemaakt van afgegraven aarde. Schansen werden veel gebruikt tijdens de Tachtigjarige Oorlog of Nederlandse opstand (1568-1648) als verdediging van strategische plaatsen, zoals riviermondingen, belangrijke aanvoerroutes over land of als extra verdediging van een stad. Tijdens belegeringen werden vaak schansen gegraven door de belegeraars, om de troepen te kunnen beschermen tegen vuur uit de stad en tegen aanvallen van buitenaf. De schansen waren destijds in de regel stervormig met meestal vier punten (bastions) en werden vaak omringd door een gracht en andere vormen van verdediging, zoals palissades. Schansen waren in principe onafhankelijk, maar konden ook onderdeel zijn van een linie. Schansen werden ook gebruikt door de bevolking in gebieden die bedreigd werden door plunderende troepen. Het betrof dan eveneens een verdedigbaar omgracht terrein in een doorgaans ontoegankelijk gebied, waar de plaatselijke bevolking haar toevlucht kon zoeken in tijden van gevaar. 

Voorbeeld van een overblijfsel van een schans in Lier (Cauwenbergschrans of Pauwenbergschrans):