Jeroen Baert trekt terecht aan de alarmbel over de digitale naïviteit van digital natives (DS 12 januari) . Hij roept het onderwijs op om de handschoen op te nemen en jongeren beter te wapenen voor hun omgang met online media.
Als historicus actief in het onderwijs voel ik me aangesproken. Het vak historische kritiek is het kroonjuweel van de opleiding geschiedenis. Het onderzoek van Stanford waarnaar Baert verwijst, is trouwens in gang gezet door Sam Wineburg, een toonaangevend vakdidacticus geschiedenis. Wie het verleden bestudeert, leert dat informatie altijd vanuit een bepaalde hoek komt. Bronnen gebruiken is dan ook een heikele zaak. Het vraagt vaardigheden die zo essentieel zijn dat ze ook opgenomen zijn in de eindtermen geschiedenis.
In digitale tijden blijft de vraag naar betrouwbaarheid minstens even belangrijk als vroeger, alleen volstaat de traditionele gereedschapskist van de historische kritiek niet meer. Wie weet bijvoorbeeld dat Twitter een blauwe verificatiebadge gebruikt om aan te geven dat een account authentiek is en dat je dus het officiële communicatiekanaal raadpleegt? Of stel dat je terechtkomt op Southfront.org, een blitse, Engelstalige site die verslag uitbrengt over internationale politiek. De site prijst zichzelf aan als een onafhankelijk project van experten uit de hele wereld. Via de site whois.com achterhaal je echter in enkele klikken dat de site geregistreerd is door een organisatie in Moskou. Wie nog twijfelt kan de backlinks nagaan. Dan zie je welke sites linken naar een pagina. In het geval van Southfront.org levert dat vooral schimmige resultaten op. In de beeldspraak van Wineburg: je ouders willen ook graag weten met welke vrienden je optrekt.
Kritische lezers combineren deze nieuwe gereedschappen dus met de traditionele gezonde achterdocht. Ze beginnen niet zomaar te lezen en ze gaan ook niet af op de disclaimer van een site. Wel openen ze een nieuw tabblad om informatie over de auteur of site op te zoeken. Ze beseffen dat de volgorde van de resultaten van zoekmachines geen graadmeter vormt voor de betrouwbaarheid van de informatie.
We weten dat leerlingen niet automatisch letten op de context waarin een bron gemaakt is, welke achtergrond een auteur heeft en wat andere bronnen zeggen. Het onderwijs moet nog sterker inzetten op die vaardigheden. Maar in deze digitale tijden mogen er nog wat bijdetijdse instrumenten extra in de koffer. Niet te veel, ze moeten snel en wendbaar in te zetten zijn. Alleen zo kan je fake news op tijd wegbeitelen.