Een digitale toekomst voor academische collecties

Gepubliceerd op 12-02-2013, laatst bijgewerkt op 02-10-2021.
Taal
Trefwoorden (blogbericht, project)
Feb 12
11:00

Door: Willem Dedobbeleer en Ruben Mantels

Er beweegt wat in academisch erfgoedland. Op een weekend tijd werd (in Amsterdam) een landelijke collectiewebsite gelanceerd en (in Mechelen) een studiedag van ETWIE gehouden. Dat is een nieuw expertisecentrum voor technisch, wetenschappelijk en industrieel erfgoed. Dankzij de Benelux-trein, die inmiddels zelf erfgoed is geworden, konden we beide evenementen bijwonen.

Academisch erfgoed is, zeer kort geschetst, (im)materieel erfgoed dat is voortgekomen uit de onderwijs- en onderzoekfunctie van de universiteiten, hogescholen en wetenschappelijke instellingen, dat met de tand des tijds haar primaire functie heeft verloren.

Stichting Academisch Erfgoed Nederland

De lancering van www.academischecollecties.nl op 30 november 2012 in Amsterdam was een uitstekende gelegenheid om kennis te maken met de Nederlandse collega’s vertegenwoordigd in de Stichting Academisch Erfgoed. Die verenigt negen Nederlandse universiteiten met als bedoeling het academisch erfgoed van

de universiteiten te ondersteunen, door onderlinge samenwerking, het werven van subsidies en door het academisch erfgoed op de bestuurlijke agenda te zetten. In België is er een tegenhanger met het Interuniversitair Overlegplatform voor Academisch Erfgoed. Dit orgaan, met daarin vertegenwoordigers van UGent, UA, VUB en KUL is beperkter van opzet.

Academische collecties online

Het is Stichting Academisch Erfgoed die de nieuwe landelijke collectiewebsite Academische Collecties.nl heeft gerealiseerd. De website maakt het mogelijk online de collecties en voorwerpen van de negen participerende Nederlandse universiteiten te doorzoeken. Rond deze collecties zijn ‘verhalen’ gemaakt die het grote publiek kunnen aanspreken. Zo wordt er gesproken van het ‘Facebook in de 16de eeuw’, wanneer het gaat over het vriendenboek (‘Album amicorum’) van de humanist Bonaventura Vulcanius. Bij dit verhaal kan je ook doorklikken naar verwante voorwerpen uit de collecties van de verschillende universiteiten. Een zeer mooi project met een resultaat dat mag gezien worden. Hoewel ‘resultaat’ een misleidende term is, aangezien de website de komende jaren nog volop zal worden uitgebreid.

Nuttig?

Dat www.AcademischeCollecties.nl ook nuttig kan worden gebruikt, daarvan werden we overtuigd door een geïnspireerde leerkracht geschiedenis (Annemarie Proost) en door een fotohistorica (Saskia Asser). Hier en daar werd er een draai aan gegeven (“mocht ik deze website moeten gebruiken, dan zou ik het ook zo kunnen aanpakken dat…”), maar overtuigend was het wel. We vonden het wel jammer dat er zo weinig werd verteld over hoe dit project tot stand is gekomen, hoe het concreet is aangepakt en – vooral – met welke problemen men tijdens de uitwerking werd geconfronteerd. Hieruit kan je het meeste leren, toch? Maar het bleef een interessante kennismaking met het Nederlandse veld.

Educatie versus esthetiek

De bijdragen van Proost en Asser wezen op twee belangrijke aspecten van academisch erfgoed: het educatieve en het esthetische. In de negentiende eeuw werden academische collecties gebruikt in het (universitaire) onderwijs voor demonstratieve, didactische of onderzoeksdoeleinden. In de loop van de twintigste eeuw doofde hun functie geleidelijk uit en werden deze collecties erfgoed. In hun gedigitaliseerde vorm, via de collectiewebsite, kunnen ze ditmaal in het middelbare onderwijs

ingezet worden. In de biologieles komen de dierkundige, plantkundige en morfologische collecties van pas. De leerkracht geschiedenis heeft fotomateriaal, archieven, oudheidkundige en archeologische objecten tot zijn beschikking, alles in gecontextualiseerde vorm aangeboden.

Naar de valorisatie – en dus erkenning en subsidiëring – van academisch erfgoed toe, is dit educatieve argument belangrijk.

Dat geldt evenzeer voor het esthetische karakter: de schitterende sterrenkundige foto’s die Asser uit de universitaire laboratoria opdiepte, sommige meer dan honderd jaar oud, hebben een verbluffende museale waarde. Ze

verdienen het om bewaard en getoond te worden. De lancering van de collectiewebsite, die vooral een feestelijke aangelegenheid was, toont vooral dat academisch erfgoed zinvol wordt als het nieuwe betekenissen en functies krijgt voor nieuwe groepen mensen.

Willem Dedobbeleer en Ruben Mantels

Willem Dedobbeleer is historicus en werkt momenteel aan een haalbaarheidsstudie voor een museum voor academisch erfgoed aan de UGent.
Ruben Mantels is historicus verbonden aan het IPG en het UGentMemorie-project.