Maagdenhuis Museum

Stageplaats

Logo Stad Antwerpen

Stagementor: Erik Robert, erik.robert@antwerpen.be
Lange Gasthuisstraat 33, 2000 Antwerpen
www.maagdenhuismuseum.be

 

Van 1552 tot 1882 was het Antwerpse Maagdenhuis een instelling voor meisjes. Na de sluiting vestigde het Bestuur van de Burgerlijke Godshuizen zich in het gebouw. In 1925 werd het de zetel van de nieuwe Commissie van Openbare Onderstand (COO). In 1930 richtte de COO de kapel in als museum en in 1985 kreeg dat museum beschikking over de gehele benedenverdieping van het voorgebouw.

Vandaag is het Maagdenhuis geëvolueerd tot een erfgoedsite met een verhaal van vondelingen, wezen en armenzorg door de eeuwen heen. Het bundelt verleden en heden en zoekt aansluiting bij nieuwe maatschappelijk thema’s. De sociale en culturele invulling gaat daarbij verder dan de museale werking uit het verleden. Tijdelijke exposities, culturele evenementen en events krijgen een plaats. Het Maagdenhuis wil de buitenwereld binnenhalen, zelf enthousiast naar buiten treden en de verbinding maken met de buren, de buurt en de ganse stad.

Jaarprogramma 2023

Het Maagdenhuis werkt momenteel aan het jaarprogramma 2023. Het jaarprogramma heeft als thema Zes eeuwen openbare jeugdzorg in Antwerpen. Het omvat tijdelijke tentoonstellingen, publicaties en diverse events. Het jaarprogramma is meteen de aanzet om te komen tot een nieuwe scenografie van de inrichting van de site.

Stageopdrachten

Triotentoonstelling

In de 16de eeuw richtten de Antwerpse aalmoezeniers met behulp van diverse giften drie instellingen voor kinderen en jongeren op: het Vondelingenhuis aan de Sint-Rochusstraat (1532), het Maagdenhuis aan de Lange Gasthuisstraat (1552) en het Knechtjeshuis aan de Paardenmarkt (1558). De drie instellingen werden op het einde van 19de eeuw gesloten en vervangen door meer moderne instellingen. De drie oorspronkelijke gebouwen kregen een andere bestemming. Waar het Vondelingenhuis stond, staat nu het Instituut voor Tropische Geneeskunde (ITG) en UAntwerpen is nu met de afdeling Productontwikkeling (Ontwerpwetenschappen) gevestigd in het Knechtjeshuis. 

Het Maagdenhuis stelde aan UAntwerpen en het ITG voor om in het kader van haar jaarprogramma samen een triotentoonstelling te organiseren op de drie historische locaties met als werktitel Drie vroegmoderne jeugdinstellingen herbestemd.

Mortaliteit bij vondelingen in het midden van de 19de eeuw

In het ITG willen we de tentoonstelling opbouwen aan de hand van drie onderdelen:

  • een historisch gedeelte over het Vondelingenhuis
  • een deel over mortaliteit bij vondelingen in het midden van de 19de eeuw
  • een deel over de hedendaagse werking van het ITG

Bij de uitwerking van het tweede en derde deel gaan we gebruik maken van het concept van de eerste 1.000 dagen (vanaf de conceptie tot en met het tweede levensjaar) die uiterst belangrijk zijn voor het verdere leven van een kind.

We willen de stagiair vooral inschakelen om het tweede deel van deze tentoonstelling mee uit te werken.

Dit veronderstelt bijkomend historisch onderzoek, meewerken aan publicaties/documenten en het voorbereiden van de tentoonstelling

Bijkomend onderzoek

Edmond Geudens heeft de kindersterfte bij vondelingen uitgedrukt in cijfers. Edmond Geudens is op het einde van de 19de eeuw archivaris bij het Bestuur van de Burgerlijke Godshuizen van Antwerpen. In 1896 documenteert hij in een boekje de geschiedenis van het Vondelingenhuis. Daar heeft hij het onder meer over de mortaliteit van de vondelingen die men tussen 1850 en 1860 in Antwerpen aantreft. Bijna de helft van deze vondelingen sterft op  jonge leeftijd. 

De bevindingen van Geudens hebben ons aangezet om de hoge mortaliteit van de vondelingen in de periode 1850-1860 verder te onderzoeken en te situeren in het toenmalige Antwerpen. Een en ander is hieromtrent al uitgewerkt.

Wij gebruiken daarbij bijkomende informatie die we vinden we in een publicatie van Robert Van der Steen en Rudi Van Dessel. Zij verzamelden in 1988 informatie over de duizenden vondelingen die Antwerpen tussen 1779 en 1860 heeft gekend. Voor de periode tussen 1 januari 1850 en 31 juli 1860 vermelden zij 617 vondelingen.

De gegevens die we bij hen vinden over de jeugdige mortaliteit van deze vondelingen liggen in de lijn van de bevindingen van Geudens.

Bij een aantal kinderen is bijkomend de oorzaak van overlijden en enkele andere gegevens vermeld. 

Aan de stagiair zal gevraagd worden verder te werken op de gegevens die al beschikbaar zijn en deze te vergelijken en te koppelen aan gegevens verzameld in het project SOS-Antwerpen. Om deze koppeling mogelijk te maken dient voorafgaandelijk bij de promotoren van SOS-Antwerpen wel nog de toelating te worden gevraagd 

Het betreft hier dus heel specifiek de koppeling van de gegevens die we al hebben van de vroegtijdig gestorven Antwerpse vondelingen gevonden tussen 1850 en 1860. Kunnen in de beide bronnen de doodsoorzaken vergeleken, eventueel aangevuld worden? Vindt de stagiair bij de koppeling naast medische oorzaken bijkomende factoren die die mee bepalend kunnen zijn voor de hoge mortaliteitsgraad? Vindt de stagiair bij deze koppeling bijkomende informatie (bv. van andere kindgroepen) die verder nuttig en bruikbaar is?

Publicaties

Een volgende opdracht is de bevindingen dusdanig uit te schrijven dat de teksten bruikbaar zijn voor diverse  publicaties voor een breed publiek. Dit wil zeggen bruikbaar in boek, website, catalogus, e.d.

Tentoonstelling

De stagiair zal verder gevraagd worden mee na te denken aan het verwerken van zijn bevindingen i.f.v. de tentoonstelling in het ITG.

Praktisch

  • Omwille van de timing van het jaarprogramma en de daarin voorziene tentoonstellingen gaat de voorkeur uit naar een stage in het eerste semester.
  • Het Maagdenhuis is de onthaalinstelling maar het is uitdrukkelijk de bedoeling dat de stagiair ook contacten heeft in en met medewerkers van het ITG. Erik Robert, directeur Maagdenhuis, zal fungeren als contactpersoon en stagementor.
  • Vanuit het Maagdenhuis zal de stagiair verder inhoudelijk ondersteuning krijgen van Dirk Luyten (dr. soc. wet.) die de triotentoonstelling coördineert en al onderzoek gedaan heeft naar de mortaliteit bij de vondelingen.
  • Contactpersoon bij het ITG is Nico Van Aerde.  

Tentoonstellingsproject Gilbert Van Schoonbeke

Naar aanleiding van zijn vijfhonderdste verjaardag in 2019 wordt in het Antwerpse Maagdenhuis een tentoonstelling georganiseerd rond de figuur van industrieel en vastgoedmagnaat Gilbert Van Schoonbeke. Van Schoonbeke was een belangrijke figuur in de Antwerpse Gouden zestiende Eeuw. Sporen van zijn projecten zijn tot op vandaag zichtbaar in de Scheldestad: de stadswaag, de Nieuwstad, het Waterhuis of Brouwershuis en de 16de-eeuwse stadsmuren die recent opnieuw blootgelegd werden. Van Schoonbeke zelf is een razend interessant figuur die het wilde kapitalisme van de zestiende-eeuwse groeiperiode belichaamt. Onder leiding van de curator Jeroen Puttevils (Universiteit Antwerpen) zullen de stagiairs de tentoonstelling mee uitdenken en uitvoeren. Ze zullen de infoborden opstellen, multimediatoepassingen van inhoud voorzien, objecten zoeken (en bruikleenaanvragen opsturen). Kortom, de stagiairs zullen het hele proces tot het eindproduct met vernissage in mei 2019 mee kunnen vormgeven.