A Room With a View

Inhoud

Lucy Honeychurch is een jong meisje, afkomstig uit de betere klassen van het Engelse platteland. Ze is met haar nicht, Charlotte Bartlett, op Grand Tour in Italië. Charlotte is een conservatieve oude vrijster en is als chaperonne meegestuurd. In een pension in Firenze maken beide dames kennis met een groep Britten die ook in Italië verblijven, waaronder de roddelende schrijfster Miss Eleanor Lavish, de sympathieke predikant Mr. Beebe, de ouderwetse en strikte predikant Mr. Eager, de oude vrijsters en gezusters Alan en de vrijgevochten en vooruitstrevende Mr. Emerson en diens zoon George (té vrijgevochten naar de mening van Charlotte). George is een gevoelige, verwarde en ietwat vreemde jongen die met tal van vragen zit over het bestaan. Wanneer Lucy een dodelijk steekgevecht ziet op het Piazza della Signoria, valt zij flauw van commotie. George vangt haar op en wordt al snel verliefd op haar, maar de ingetogen Lucy negeert zijn avances. Tijdens een picknick in de heuvels rond Firenze geeft George Lucy een passionele kus. Charlotte betrapt hen en besluit samen met Lucy hals over kop naar Engeland terug te keren.

Terug thuis op het Engelse platteland, verlooft Lucy zich met Cecil Vyse, een gedistingeerd man uit de stad. Hij komt uit een hogere klasse dan Lucy en laat dat meermaals merken aan haar en haar familie. Hij is gepassioneerd door boeken en de Italiaanse cultuur. In het dorp van Lucy staat een huis te huur. Lucy wil dat de zussen Alan daar komen wonen, maar door de tussenkomst van Cecil worden de Emersons de nieuwe bewoners van de villa. Op die manier kruist George toevalligerwijs opnieuw Lucy's pad. Al snel blijkt dat George nog steeds gevoelens voor Lucy heeft. Hij verklaart haar zijn liefde en raadt haar haar huwelijk met Cecil af. Lucy weigert te luisteren en stuurt hem weg. Diezelfde avond nog verbreekt ze echter de verloving met Cecil. Helemaal in de war en gegeneerd om ‘wat de mensen zullen denken' besluit ze met de Alans mee te gaan naar Griekenland. Na een gesprek met Mr. Emerson beseft Lucy dat ze van George houdt en haar gevoelens moet aanvaarden. En zo keren Lucy en George uiteindelijk terug naar het pension in Firenze, maar dit keer als gelukkig getrouwd paar.

Productie

A room with a view is gebaseerd op de gelijknamige roman van E.M. Forster, een Engelse schrijver uit de hogere middenklasse. Forster schreef de roman in 1907. Het is een realistisch verhaal over de toenmalige tijdsgeest. Doorheen de roman blijkt de steun en de sympathie van Forster voor het nieuwe, meer liberale gedachtegoed en de sociale visies van de Edwardiaanse tijd. Forster was, net als Virginia Woolf en John Maynard Keynes, lid van de Bloomsbury Groep, een intellectuele kring die een felle strijd voerde tegen de Victoriaanse moraal en tradities. Verwonderlijk is dit niet als je weet dat hij homoseksueel was, iets wat in het Victoriaanse Engeland allesbehalve positief werd onthaald.

Forster beschreef in zijn boek de tijdsgeest waarin hij zelf leefde. Het boek kan dus bezwaarlijk worden beschouwd als een historische roman, maar wel als een satirisch geladen beschrijving van de toenmalige maatschappij. Forster wilde met zijn boek de overgang naar een vrijere - en in zijn ogen betere - moraal schetsen.

80 jaar na het schrijven van 'A room with a view' werd het boek verfilmd door de productiemaatschappij Merchant-Ivory Productions. De drijvende kracht achter de film was het gouden trio Merchant, Ivory en Jhabvala, dat - net als de romanschrijver - een sterke voorkeur had voor verhalen over de relaties tussen verschillende culturen, klassen en individuen. Ismail Merchant was de producer van dienst, James Ivory stond in voor de regie en Ruth Prawer Jhabvala nam samen met Ivory het scenario voor haar rekening (Jhabvala kreeg van het National Film Finance Corporation subsidies om het scenario te schrijven).

Naast de roman van E.M. Forster vormde ook een ander boekje een goede inspiratiebron voor een aantal scènes, namelijk ‘The Lucy Novels', een klein boekje uit 1977 waarin in detail beschreven staat hoe de roman ‘A room with a view' tot stand kwam.

Receptie

De verfilming van A room with a view werd - net als de roman 80 jaar eerder - enthousiast onthaald. Het was de eerste echte financiële kaskraker en dé internationale doorbraak voor Merchant-Ivory Productions. De film bracht wereldwijd 60 miljoen dollar op en kreeg acht oscarnominaties waarvan er drie werden verzilverd (voor ‘Art Direction', ‘Costume Design' en ‘Screenplay Adaptation'). Ook in Engeland en Italië werd de film bekroond. De kijkers en jury's vielen in de eerste plaats voor de kwaliteit en tijdloosheid van de prent in een periode waarin vooral actie- en science-fictionfilms furore maakten.

Het succes van A room with a view had echter ook te maken met de algemene interesse die in de jaren '80 woedde in de Verenigde Staten en Groot-Brittannië voor het Edwardiaanse drama. Naast deze prent werden nog meer films en series over de Edwardiaanse periode gesmaakt door de kijkers (Forsyte Saga, Upstairs, Downstairs, The Go-Between). Het publiek hield - zo bleek - wel van de diners, bals, tuinfeesten en het Edwardiaanse leven.

Onderwijs

De thema's die in A room with a view worden behandeld, zijn niet de meest voor de hand liggende onderwerpen voor een les geschiedenis. Vaak worden de Victoriaanse normen en waarden, de positie van de vrouw 100 jaar geleden, ... weinig of niet behandeld in de geschiedenisles. Wegens tijdsgebrek krijgen andere, meer in het oog springende gebeurtenissen de voorkeur. Toch is het verval van de Victoriaanse moraal en de opkomst van een nieuwe, modernere mentaliteit een zeer dankbaar onderwerp om leerlingen de samenhang te doen inzien tussen het culturele domein en de andere domeinen van een samenleving. Cultuur en moraliteit kunnen nu eenmaal niet worden losgekoppeld van economie, politiek, enzovoort. De Victoriaanse moraal is dan ook een prachtig onderwerp om leerlingen de wisselwerking tussen de verschillende velden van een maatschappij én de gelaagdheid en verscheidenheid aan sociale identiteiten binnen een samenleving te doen inzien.

Voorts biedt de film ook verschillende mogelijkheden om vakoverschrijdend te werken. Door de grote rol die kunst, cultuur, architectuur, muziek en literatuur spelen in de film, kan A room with a view interessant zijn voor vakken zoals esthetica, cultuurwetenschappen en Engels.

Tot slot komen ook een aantal specifieke thema's expliciet aan bod in de film. Hieronder volgt een - weliswaar niet exhaustieve - lijst van deze thema's, telkens voorzien van enkele relevante scènes waarin deze terug te vinden zijn.

1. Vrije tijd

• Scène 2 (00:53:58 - 00:54:45): Bumble-puppy (soort balspelletje met rackets) - scène 13 (01:15:56 - 01:16:51): Tennis - scène 13 (01:16:51 - 01:18:58): Voorlezen uit een roman - scène 10 (00:56:07 -00:58:27): In het museum - scène 11 (01:01:20 - 01:04:41): Zwemmen.
  • De middenklassen kregen in de loop van de 19e eeuw meer vrije tijd en bijgevolg meer tijd voor zaken als sport en spel. Naast het ideaal van ‘de arbeid' namen de betere klassen ook steeds meer het ideaal van ‘de vrije tijd' aan. Tennis werd vanaf het einde van de 19e eeuw een populair spelletje bij deze betere klassen, vooral in de Engelssprekende landen. Ook zwemmen, lezen of voorlezen uit boeken en bezoeken van musea kunnen in deze context van meer vrije tijd worden begrepen.

• Scène 8 (00:44:22 - 00:45:40): Geen professie. Cecil verkondigt met fierheid dat hij geen beroep heeft en bijgevolg over veel vrije tijd beschikt. Hij heeft een afkeer van het arbeidsideaal en de permanente ijver van de middenklassen.
  • Wie rijk genoeg was, kon makkelijk een leven lang rentenieren. Enkel wie het zich echt kon permitteren, hoefde niet te werken.

2. Op reis naar Italië

• Scène 5 (00:26:38 - 00:29:43): Toerisme. Lucy is als toeriste naar Italië gekomen. De conservatieve Mr. Eager becommentarieert de toeristen die enkel maar ‘alles gedaan' willen hebben en zich beter ‘een gele hond' herinneren dan de echt belangrijke zaken. Vanuit zijn Victoriaans standpunt geeft Mr. Eager hier commentaar op het gebrek aan beschaving en cultivatie van sommigen.
  • Uiteraard geldt hier opnieuw: enkel de hogere klassen hadden tijd en geld om aan toerisme te doen.

• Scène 9 (00:50:53 - 00:53:10): Verfijning in Italië. Cecil geeft aan dat hij wel te vinden is voor het idee van de ‘Grand tour'.
  • Een dergelijke ‘Grand tour' was gebruikelijk in de Victoriaanse periode en diende om de vorming van gegoede jongeren te vervolmaken. Dit alles moet uiteraard in de context worden gezien van de hang naar beschaving en cultuur met als hoogste goed de klassieken.

3. De Victoriaanse moraal

Verwijzingen naar de Victoriaanse moraal zijn bijna voortdurend aanwezig doorheen de film. Enkele specifieke voorbeelden zijn:

• Scène 5 (00:28:32 - 00:29:43): Kritiek op de koetsier: de koetsier mag zijn geliefde niet meenemen op de koets en al helemaal niet aanraken. - scène 2 (00:08:43 - 00:09:42): Het ruilen van de kamers: Lucy kan niet in de kamer slapen waar zojuist daarvoor een jongeman geslapen heeft. - scène 8 (00:47:33 - 00:49:40): De eerste kus: Lucy en Cecil kussen pas op hun verlovingsfeest voor het eerst en dan nog op een zeer stuntelige, kuise en vooral passieloze manier.
  • Conservatisme, strenge fatsoensnormen, kuisheid, bescheidenheid, schaamte en preutsheid troef in de Victoriaanse periode. Ook de sociale ongelijkheid, die verder wordt besproken, stond centraal in de Victoriaanse samenleving.

4. De Edwardiaanse opvattingen

Als reactie op de Victoriaanse moraal duiken ook geregeld meer moderne, Edwardiaanse opvattingen op in de film. Enkele voorbelden:

• Scène 3 (00:15:20 - 00:18:43): Mr. Emerson en Lucy in S. Croce - scène 1 (00:05:12 - 00:06:12): Het voorstel van Mr. Emerson - scène 5 (00:30:27 - 00:31:27): Het credo van George Emerson - scène 11 (01:01:20 - 01:04:41): Naakt zwemmen.
  • Deze verschillende scènes illustreren duidelijk de Edwardiaanse idealen, die een reactie vormden op de Victoriaanse waarden. Het gaat om progressieve idealen zoals liefde, schoonheid, hoop, vrijheid, zelfbewustzijn, liefde voor de natuur en het innerlijke van de mens. Voorts wordt er kritiek geuit op de hypocrisie en het seksuele en lichamelijke taboe, die in de Victoriaanse periode zegevierden.

5. Strakke sociale hiërarchie

• Scène 1 (00:02:19 - 00:03:13): Ontevreden over het pension - scène 9 (00:50:53 -00:53:10): Cecil over Lucy - scène 8 (00:44:22 - 00:45:08): Huurders gezocht: het liefst dames van stand - scène 11 (01:05:57 - 01:07:50): Kritiek op Cecil.
  • De Victoriaanse samenleving was zeer hiërarchisch georganiseerd. Niet alleen bestond er een onderscheid tussen de arbeidersklasse en de burgerij, ook de burgerij onderling was sterk verdeeld. Zo waren er de hoogste klassen, de middenklasse en, tot slot, de lagere burgerij. De relaties tussen die verschillende groepen waren complex. De manier waarop de verschillende klassen met elkaar dienden om te gaan was strikt georganiseerd. Terwijl de lieden uit de meest gegoede groepen de iets minder gefortuneerden minachtten, wilden deze laatsten de hoogste klasse imiteren of evenaren. De minachting van de hoogste klassen blijkt onder meer uit de houding van Cecil (die uit de hogere burgerij kwam) t.o.v. Lucy en haar familie (de middenklasse). Hij ergert zich aan hun ‘gebrek aan educatie en intelligentie'. Charlotte vindt het pension in Firenze dan weer te min voor Lucy en haarzelf omdat het duidelijk voor lieden uit de lagere burgerij is bestemd.

6. Vooruitgang, wetenschap en techniek

• Scène 6 (00:36:44-00:37:13): Onweer: Mr. Eager verklaart het voorkomen van bliksem (elektrische ladingen) en voorwerpen die de bliksem kunnen aantrekken (in dit geval: messen).
  • Het onweer krijgt ook een symbolische betekenis: de onrust van het hoofdpersonage Lucy die in een innerlijke tweestrijd verwikkeld is tussen de Victoriaanse moraal enerzijds en de modernere, vrijere moraal anderzijds.

• Scène 8 (00:44:22 - 00:47:32): Het verlovingsfeest: Het publiek dat is uitgenodigd op het verlovingsfeest bejubelt de voordelen van de moderne transportmiddelen: de aanwezigheid van de auto (‘het rijwiel') en de nabijheid van een treinstation. Even later ziet de kijker een auto voorbijrijden.

7. De vrouw

• Scène 9 (00:50:53 -00:53:10): Cecil over Lucy - scène 14 (01 :21 :00 - 01:23:30): George over Lucy.
  • Bij de middenklasse en de lagere burgerij brak het modernisme het vroegst door. Op het einde van de 19e en in het begin van de 20e eeuw gingen vrouwen ijveren voor hun rechten (suffragettes) en probeerden het vrouwenstemrecht door te voeren. Dit was echter een langzaam proces en er was dikwijls nog weinig of niets van te merken. Uit de fragmenten blijkt hoe sommige mannen vrouwen beschouwden als weinig meer dan een object om mee te pronken.

8. Cultuur en beschaving

• Scène 10 (00:56:07 -00:58:27): In het museum - scène 8 (00:41:18 - 00:42:50) en (00:47:33 - 00:49:40): Liefde voor Italië.
  • Echte cultuurliefhebbers hadden een grote kennis van de klassieken. Ook Cecil pakt graag uit met zijn liefde voor Italië en zijn kennis van het Italiaans.

• Scène 2 (00:10:16 - 00:11:36) - scene 15 (01:31:10 - 01:33:11): Piano.
  • De piano had in die tijd een belangrijke sociale functie. Pianospelen was bijna een ‘esthetische bruidsschat' voor meisjes en bovendien hét bewijs van de goede opvoeding die ze genoten hadden. Elk beschaafd meisje moest namelijk piano leren spelen of leren zingen. Dat was niet alleen de mode, maar ook de ideale manier om zichzelf te vertonen en een geschikte partner te vinden. Voorts heeft de piano een symbolische betekenis: het moet de innerlijke strijd en de gevoelens van het hoofdpersonage aantonen.

• Scène 3 (00:14:11 - 00:17:07) - scène 4 (00:20:27 - 00:21:21): Beelden op het Piazza della Signoria.
  • De naakte beelden lijken in contrast te staan met het kuisheidsideaal van de Victoriaanse moraal. Zolang het echter om geïdealiseerde lichamen ging en er een veilige afstand werd bewaard, werd naakt in de kunst enigszins aanvaard. Daarnaast is natuurlijk de aandacht van de burgerij voor cultuur en beschaving niet onbelangrijk. Het naakt kreeg een andere glans doordat het ontleend werd aan de geschiedenis, de mythologie, de religie of het exotische.

Historiografie

De Victoriaanse periode is de aanduiding voor het tijdperk van ruim een eeuw (van het begin van de 19e eeuw tot aan de Eerste Wereldoorlog) in het Verenigd Koninkrijk. De periode heeft zijn naam te danken aan Queen Victoria, die van 1837 tot 1901 regeerde over het land. Onder Victoria was het Verenigd Koninkrijk een enorm uitgestrekt rijk - met bezittingen over de hele wereld - én een koploper op economisch, industrieel, technisch en politiek vlak. Hoe men in het Verenigd Koninkrijk over de zaken dacht, had bijgevolg een wereldwijde invloed.

De typische zeden, gewoontes, voorwerpen, stijlen, modes en opvattingen van de Victoriaanse burgerij vloeiden voort uit een reeks revolutionaire veranderingen die elkaar in sneltempo waren opgevolgd. De Industriële Revoluties - met alle technologische en sociale gevolgen vandien - hadden de burgerij immers angst aangejaagd. Nieuwe uitvindingen (zoals de auto, de stoomtrein, allerhande machines, ...), de urbanisatie, het ontstaan van arbeidersbewegingen, het kolonialisme, ... hadden het leven van de middenklasse en de hogere klassen grondig door elkaar geschud. Als reactie op deze veranderingen voerden ze een reeks strakke regels en codes in. Preutsheid en kuisheid stonden centraal. Conservatisme (het doorleven van ‘middeleeuwse tradities') was alomtegenwoordig, maar ook nuchterheid, humorloosheid en strenge fatsoensnormen waren een must. Liefde werd praktisch als een vijand aanzien, omdat het tegen de bestaande ‘heilige regels' inging en tegen de geldende normen van veiligheid en duurzaamheid indruiste. Alles wat met seks of seksualiteit te maken had, was absoluut taboe.

Eveneens kenmerkend voor de Victoriaanse tijd waren de economische, sociale en politieke ongelijkheid. De leidende klassen omvatten een verwaarloosbaar deel van de bevolking, maar bezaten het grootste deel van de nationale rijkdommen. Ondanks allerlei sociale en politieke opstandige bewegingen vormde the way of life van de high society of de hoogste klassen dé inspiratiebron voor alle overige klassen. De middenklasse en lagere burgerij wilden maar al te graag de levensstijl van de hoogste klassen evenaren of imiteren. Daarnaast formuleerden deze hoogste klassen een duidelijke eis naar cultuur en beschaving.

Tot ongeveer de jaren '60 van de 19e eeuw was de Victoriaanse moraal dominant. Nadien werd ze op de korrel genomen door verscheidene intellectuelen, kunstenaars, filosofen, novellisten en psychologen; de zogenaamde ‘avant-garde'. Ook de jeugd begon te rebelleren tegen de Victoriaanse huwelijkspolitiek (gearrangeerde huwelijken) en de onderdrukking van seksuele gevoelens. Tot slot was er binnen de Victoriaanse burgerij zelf geen sprake van een coherente groep en gelijkaardige meningen: ieder burgergezin interpreteerde de zeden op zijn manier.

In 1901 werd Queen Victoria opgevolgd door haar oudste zoon Edward. Deze viel niet erg in de gratie bij zijn moeder omwille van zijn liederlijke levensstijl: hij gaf zich over aan de ‘geneugten des levens', zoals eten en drinken, vrouwen, reizen, gokken, sport, enzovoort. Toch - of misschien juist daarom - was hij erg geliefd bij zijn onderdanen en wordt zijn regeerperiode over het algemeen als een succes beschouwd. De troonsbestijging van Edward luidde het begin van een nieuw tijdperk officieel in. De afbraak van de Victoriaanse moraal verliep uiteraard niet in één dag, zij stierf een langzame dood.

Bronnen

• Websites:

www.wikipedia.org
www.imdb.com
www.merchantivory.com/roomview.html

• Literatuur:

FRANCOIS (L.) en VAN EENOO (R.), Geschiedenis van de Nieuwste Tijden, Gent, Academia Press, 2001, 356 p.

JANSON (H.W.), History of Art, Londen, Thames & Hudson (6e editie), 2001, 997 p.

VAN HAECKE (L.), HAVERMAET (A.) en VERCAUTEREN (E.), Filmanalyse: A room with a view (onuitgegeven essay), Gent, UGent, 2003, 260 p.