Barry Lyndon

Inhoud

Barry Lyndon vertelt het levensverhaal van een jonge Ier van eenvoudige komaf, Redmond Barry.

In de loop van de 18e eeuw wordt Redmond Barry weggestuurd, omdat hij tijdens een duel - uit liefde voor zijn nichtje Nora Brady - de Britse legerofficier Quin neerschoot. Onderweg naar Dublin wordt Redmond beroofd van zijn geld en paard. In een laatste wanhoopsdaad meldt hij zich aan bij het leger. Na de eerste veldslag besluit Redmond echter te deserteren en steelt het uniform van ene kapitein Halloway. Na een aantal dagen bij een eenzame vrouw (haar man zit ook in het leger) te hebben doorgebracht, wordt hij aangehouden door de Pruisische kapitein Potzdorf. Deze ontmaskert Redmond als een bedrieger en dwingt hem het Pruisische leger te dienen. Redmond slaagt erin bij Potzdorf op een goed blaadje te komen, waardoor hij na de oorlog een baantje bij de politie aangeboden krijgt. Hij wordt opgedragen een beroepsgokker, Chevalier de Balibari, te bespioneren. Als Redmond erachter komt dat ook Chevalier een Ierse banneling is, sluiten zij vriendschap. Samen ontsnappen ze naar Engeland. Daar leert Redmond Lady Lyndon kennen. Lady Lyndon wordt meteen verliefd op hem en een jaar na het overlijden van haar man, trouwt ze met Redmond, die vanaf dat ogenblik door het leven gaat als Barry Lyndon.

Redmonds liefde voor Lady Lyndon blijkt echter van korte duur. Hij pleegt overspel en jaagt het familiefortuin van de familie Lyndon er helemaal door. De zoon van Lady Lyndon, Lord Bullingdon, kan dit alles niet langer aanzien. Een drama voltrekt zich en Redmond raakt zijn vergaarde rijkdommen en aanzien kwijt.

Productie

De film is gebaseerd op de roman Barry Lyndon van William Makepeace Thackeray, geschreven in de jaren 1840. Stanley Kubrick verwerkte de roman in een script, regisseerde de film en was er bovendien de co-producer van.

Voor zijn film deed Kubrick een beroep op de historicus John Mollo. Deze zag er op toe dat de sfeer van de 18^de eeuw zo eerlijk mogelijk werd gerepresenteerd, verstrekte raad in verband met de weergave van verscheidene veldslagen en gaf ook aanwijzingen aan ‘locationhunters' en kostuumontwerpers.

De locaties voor de film zijn stuk voor stuk authentiek. Van artificiële sets, nagebouwd in een filmstudio, is dus geen sprake. Bovendien weigerde Kubrick met kunstlicht te werken. Enkel zon- en kaarslicht voldeden aan zijn eisen. Om dit te verwezenlijken liet hij een speciale lens ontwikkelen waarmee kon worden gefilmd bij weinig licht. Tot slot werd ook aan de kostuums veel aandacht besteed. De historische authenticiteit van de film is echter vooral vormelijk, niet zozeer inhoudelijk.

Receptie

Toen de film in 1975 uitkwam, werd hij - zowel door het publiek als door de critici - lauw onthaald. Men dient de film immers een aantal keren te hebben gezien, vooraleer de werkelijke toedracht ervan kan worden achterhaald. Bovendien gaat het verhaal erg traag vooruit en is het nagenoeg onmogelijk om je als kijker met de personages te identificeren. Niettemin wordt er in de film een beeld van de 18^de eeuw geschetst zoals een deel van de bevolking - voornamelijk de aristocratie - het moet hebben gezien.

Onderwijs

In Barry Lyndon schetst Kubrick een concreet beeld van het oude, aristocratische Europa aan de vooravond van een moeizame omschakeling naar een moderne burgermaatschappij. Daarbij krijgt de Zevenjarige Oorlog een belangrijke plaats toebedeeld. Kubrick gebruikt deze oorlog evenwel in de eerste plaats om zijn pessimistische kijk op de menselijke natuur kracht bij te zetten en om te laten zien dat agressie en barbarij niet zomaar achter de gepolijste beschavingsrituelen van de aristocratische en intellectuele 18^de-eeuwse elite waren verdwenen.

Kubrick heeft getracht het aristocratische milieu in zijn algemeenheid te schetsen met verwijzingen die boven concrete data of gebeurtenissen uitstijgen. Een mogelijke aanwending van de film als didactisch materiaal moet bijgevolg worden gesitueerd binnen het kader van de socio-culturele geschiedenis en/of mentaliteitsgeschiedenis.

Enkele interessante thema's die in de film worden aangereikt, zijn:

1. Het duel

• Scène 2 (00:00:55 - 00:02:00): Redmonds familie: Vader van Redmond sterft in een pistoolduel - scène 8 (00:20:14 - 00:24:53): Duel met Quin - scène 41 (02:25:37 - 02:31:19): Het laatste duel
  • Van alle rituelen en gebruiken die de aristocratische wereld in Barry Lyndon domineren, springt het duel het meest in het oog. De praktijk van het duelleren, overgeleverd via de middeleeuwse tornooien en de 16^de-eeuwse Zuid-Europese hofcultuur, had zijn bloeiperiode weliswaar al ruim achter zich, maar vormde in de 18^de eeuw nog steeds een belangrijk onderdeel van de belevingswereld van de adel. Een mogelijke fatale ontmoeting werd getrotseerd om aan te tonen dat men een groter belang hechtte aan ‘eer' dan aan ‘het leven'. Bovendien kon door middel van duels de nadruk worden gelegd op de aristocratische verbondenheid.

2. Kansspelen

• Scène 3 (00:02:01 - 00:06:00): Eerste Liefde: Barry en nicht Nora spelen kaart in een luxueuze woonkamer - scène 23 (01:15:25 - 01:20:55): Beroepskaarters - scène 25 (01:23:46 - 01:28:21): Het leven van een beroepsgokker
  • Een tweede ritueel dat de aristocratische wereld in Barry lyndon domineert, is het kaartspel. Kansspelen vormden immers een onlosmakelijk onderdeel van de 18^de eeuwse elitaire levensstijl. Het was een sociale bezigheid waarin de aristocratie zijn sociale identiteit symbolisch kon uitdrukken.

3. De Zevenjarige Oorlog (1756 - 1763)

• Scène 4 (00:06:01 - 00:08:00): Troepenparade - Scène 14 (00:41:53 - 00:45:44): Eerste kennismaking met het slagveld: Op een slagveld marcheren Britse soldaten op hun Franse vijanden af. De verteller deelt mee aan de kijker dat de Zevenjarige Oorlog wordt uitgevochten op het Europese continent - scène 19 (00:59:08 - 01:01:58): ‘I volunteer': Pruisische soldaten marcheren.
  • De enige historische gebeurtenis die een min of meer expliciete en tegelijk ook functionele plaats krijgt toebedeeld in de film is de Zevenjarige Oorlog (1756-1763). Dit was een geheel van veldslagen waarbij verschillende landen betrokken waren. In Oost- en Midden-Europa ging de strijd tussen het Oostenrijkse keizerrijk en het op expansie beluste Pruisen van Frederik de Grote. In West-Europa stonden Engeland - dat aan de zijde van Pruisen streed - en Frankrijk - bondgenoot van Oostenrijk - tegenover elkaar. Engeland zou er in deze oorlog in slagen Frankrijk definitief te verslaan in de strijd om de koloniale hegemonie.
  • Kubrick gebruikt de oorlog echter vooral om zijn pessimistische kijk op de menselijke natuur kracht bij te zetten.

De portrettering van de adel door Kubrick moet als enigszins cynisch worden bestempeld. Intern lijkt alles peis en vree, maar de datum 1789 op het einde van de film licht ons in over de werkelijke situatie.

Historiografie

De film speelt zich af in het 18^de-eeuwse Europa.

Thackeray, de auteur van de roman Barry Lyndon, inspireerde zich bij de uitwerking van zijn hoofdpersonage op het leven en het karakter van een drietal personen, met name de koning van de avonturiers G.J. Casanova, de diplomaat en satirische dichter Sir Charles Hanbury Williams en de bankroete luitenant Andrew Robinson Stoney.

Het filmverhaal op zich is evenwel geheel verzonnen.

Bronnen

• Extra's op de DVD:

De bioscooptrailer van de film (zonder Nederlandse ondertiteling)

Awards: overzicht van alle prijzen

• Internet:

http://www.visual-memory.co.uk/amk/doc/interview.bl.html: CIMENT (M.), "Kubrick on Barry Lyndon, an interview".

http://www.visual-memory.co.uk/amk/doc/0026.html: EBIRI (B.), "Barry Lyndon: The Shape of Things to Come".

http://www.visual-memory.co.uk/sk/ss/barrylyndon.htm: HOUSTON (P.), "Barry Lyndon", in: Sight & Sound, 2 (1976), pp. 77-80.

• Literatuur:

BLACK (J.), The British abroad. The Grand Tour in the eighteenth century, New York, St.-Martins, 1992.

STROO (S.) en VAN POTTELBERGH (K.), Een analyse van de speelfilm Barry Lyndon (onuitgegeven essay), Gent, UGent, 2004, 87p.

THACKERAY (W. M.), De memoires van de hoogwelboren Barry Lyndon, (vertaling: Max Schuchart), Utrecht/Antwerpen, Het Spectrum, 1981, 308 p.