All Quiet on the Western Front

Inhoud

All Quiet on the Western Front vertelt het verhaal van een groep Duitse schooljongens die geïnspireerd worden door hun leerkracht om in 1915 deel te nemen aan de Eerste Wereldoorlog. Onder impuls van het adagium “dulce et decorum est, pro patria mori” trekken deze jongens naar het westfront waar ze geconfronteerd worden met het harde bestaan in de loopgraven.

Bij aankomst worden deze jongens smalend bekeken door de veteraan ‘Kat’ die zich over hen zal ontfermen. De miserabele levensomstandigheden zorgen ervoor dat de jongens hun geloof in de legimiteit van de oorlog verliezen, wat zich uit in filosofische besprekingen over het nut van de oorlog. De groep schoolvrienden wordt langzaam uitgedund, totdat het hoofdpersonage Paul Baumer als enige overblijft.

Op verlof in zijn dorp stuit Paul Baumer op onbegrip van zowel ouderen die aan hem uitleggen hoe de oorlog gestreden moet worden, als van de jongeren die Paul uitjouwen als hij de propaganda van de leerkracht tracht te doorprikken. Dit onbegrip zorgt ervoor dat Paul eerder uit verlof terugkeert naar het front, waar hij zijn laatste vriend, de veteraan Kat, verliest in een vliegtuigbombardement. Hierna wordt hij weer in de loopgraven gevestigd waar hij tracht een vlinder te vangen. Tijdens deze vlinderjacht wordt doodgeschoten door een scherpschutter.

Productie

All Quiet on the Western Front is een Amerikaanse oorlogsfilm uit 1930 gebaseerd op het gelijknamige boek “Im Westen nichts Neues” van de Duitse oorlogsveteraan Erich Maria Remarque uit 1929. Dit boek werd omgevormd tot een script door Maxwell Anderson, George Abbott en Del Andrews. De regie lag in handen van Lewis Milestone, die tijdens de oorlog soldaat was binnen het Amerikaanse Signal Corps, waar hij instond voor de bewerking van oorlogsbeelden. De film was van november 1929 tot maart 1930 in productie.

De film werd geproduceerd door Universal Studios en werd zowel op locatie als in studio’s in Californië gefilmd. De loopgravenscènes werden gedraaid in Laguna Beach, de studioscènes zowel in de Pathéstudios in Culver City als in de Universal Studio’s.

De film werd in twee versies gemaakt: één met en één zonder geluid. Veel cinema’s waren in de jaren ’30 immers nog niet uitgerust met de technologie om geluid af te spelen. De film werd heruitgegeven in 1934, 1939 en 1950. Deze edities waren ingekorte versies. 45 minuten film werden weggeknipt. De opmerkelijke editie van 1939 bevatte aan het einde een documentaire over Wereldoorlog I en bevatte anti-nazicommentaar. De originele film werd uiteindelijk in 1984 heruitgegeven.

Omdat de film een hoog realisme nastreefde werden 2000 veteranen als figuranten aangenomen en deskundig advies werd ingewonnen bij Otto Biber, Hans von Morhart en Hans Fuerberg, drie Duitse veteranen.

Het budget van de film was 1,25 miljoen dollar. In de jaren ’30 was dit gigantisch veel voor een film. Universal nam met dit budget dan ook een groot risico: de studio wou graag een epische film maken en zich herprofileren maar de beurscrash van 1929 zorgde ervoor dat de opbrengst onzeker was.

Receptie

All Quiet on the Western Front werd in 1930 enthousiast in de Verenigde Staten onthaald. De prent mocht in 1930 de Oscar voor beste film en beste regie in ontvangst nemen.

De ontvangst van de film in Europa was een ander verhaal. In sommige landen werd de film warm onthaald hoewel de prent het onderwerp werd van censuur. Deze censuur vloeide voort uit het feit dat de Eerste Wereldoorlog nog vers in het geheugen lag en de film alle legimiteit van deze oorlog ondergroef. In Duitsland en Oostenrijk zorgde de film zelfs voor politieke commotie: de slechte economische en sociale toestand in deze landen werd steeds in verband gebracht met het verlies van de oorlog: de film sterkte de bevolking in hun overtuiging dat ze evengoed slachtoffer waren van de oorlog. De film werd in deze landen binnen het jaar van uitgave verboden.

Onderwijs

De film All Quiet on the Western Front speelt zich af aan het westfront tijdens de Eerste Wereldoorlog en belicht het verhaal van Duitse soldaten. Het leven in de loopgraven, de houding van de soldaten tegenover de oorlog, het oorlogvoeren op zich en de perceptie van oorlog zijn belangrijke thema’s in deze anti-oorlogsfilm.

Opvallend aan deze film is het perspectief: het verhaal van de Duitse soldaat is van toepassing op elke soldaat, ongeacht welke nationaliteit deze heeft, in de loopgraven. Hierdoor is deze film zeker bruikbaar in de les over Wereldoorlog I. Leerlingen kunnen zich aan de hand van fragmenten een beeld vormen van het oorlogsgebeuren en worden door bepaalde dialoogscènes aan het denken gezet over het nut van de oorlog.

Daarnaast is de film uiteraard ook een icoon binnen de filmgeschiedenis.

Hieronder volgt alvast een overzicht van de meest sprekende scènes.

1. Visie op oorlog

• 00:03:51 – 00:06:35: In deze scene wordt het adagium ‘dulce et decorum est pro patria mori’ uit de doeken gedaan. De leerkracht verheerlijkt oorlog en spoort de jongens in de klas aan om dienst te nemen, terwijl door het venster achter de leerkracht soldaten richting het front marcheren. Er is volgens de leerkracht geen hoger doel dan het vaderland te verdedigen en diegenen die dit doen plukken daar alleen maar de vruchten van: ze krijgen de eer om een uniform te dragen, de meisjes hebben alleen aandacht voor hen en ze worden helden.
• 01:48:09 – 01:50:24: Als Paul op verlof terugkeert naar zijn dorp, neemt zijn trotse vader hem mee op café. Daar verzeilt hij in een gesprek met drie oude mannen. Zij leggen Paul uit wat er fout loopt met de loopgravenoorlog en stellen hem mogelijke oplossingen voor aan de hand van troepenbewegingen op een kaart. Vanuit hun ervaring met oorlog verstaan ze niet dat dit niet kan lukken. Daar deze oude mannen een star beeld hebben van de ‘glorieuze’ oorlog brengt Paul hier niets tegen in maar verlaat zwijgend het café.
• 01:50:54 – 01:54:15: Nadat Paul het café verlaten heeft en over de straat dwaalt in zijn dorp hoort hij zijn oude leerkracht door het open venster bezig over de oorlog. Hij komt vervolgens binnen in de klas en wordt gevraagd wat het betekent om het vaderland te dienen. Op deze vraag blijft Paul het antwoord schuldig, waarop de leerkracht aandringt om heldhaftige verhalen te vertellen over de oorlog en het leven aan het front. Paul antwoordt hierop met: “we leven in de loopgraven, we vechten, we trachten niet te sterven, soms doen we dat wel, dat is alles.” De klas en de leerkracht zijn hierdoor verontwaardigd omdat dit niet het beeld is dat ze van oorlog hebben. Paul antwoordt hierop met de boutade: “Sterven voor het vaderland is niet mooi, dat is wat het eerste bombardement ons geleerd heeft.”

2. Leven in de loopgraven:

• 00:19:25 – 00:21:10: De aankomst van de schooljongens aan het front in het station van een niet vernoemde stad. De jongens dienen door een stad in puin naar de linie te marcheren terwijl artillerie door paarden getrokken voorbij dendert. Terwijl ze door de modder ploeteren, passeren ze een karavaan van het Rode Kruis die gewonden op de trein zet richting Duitsland.
• 00:19:20 – 00:25:23: De kennismaking van de schooljongens met geharde veteranen loopt niet vanzelf. De veteranen doen smalend over het feit dat veel nieuwe jongens gauw zullen sterven. De jongens vragen of er iets te eten valt, ze hebben niets meer gehad sinds hun ontbijt, terwijl de veteranen al twee dagen niet gegeten hebben. De galgenhumor van de mannen aan het front tijdens het eten verontrust de jonge soldaten.
• 00:33:34 – 00:40:46: Onder het voortdurende bombardement dienen de soldaten zich bezig te houden om niet gek te worden. De soldaten spelen kaart en gokken er op los. Door de overvloedige regen komen de ratten schuilen in de schuilkelder van de soldaten, die er een sport van maken om zoveel mogelijk ratten te doden. Het onophoudende bombardement zorgt voor slaaptekort en drijft sommigen tot waanzin. Als een bom een deel van de bunker doet instorten loopt één van de jongens die het niet meer aankan het niemandsland in.
• 01:34:36 – 01:34:48: Troepen die naar het front marcheren zien een lading nieuwe doodskisten. Hun sarcastische reactie hierop is dat de generaals weer een nieuw verrassend offensief voor ze in petto zullen hebben.

3. Loopgravenoorlog

• 00:41:02 – 00:47:55: Het stoppen van een artilleriebarrage die al dagen duurde waarschuwt de soldaten dat het Franse offensief gaat beginnen. Allen nemen ze hun positie in de loopgraaf in en wachten op de Fransen. Een verdedigde Duitse artilleriebarrage wordt als scherm voor de loopgraaf gebruikt en eenmaal de Fransen dicht genoeg genaderd zijn, openen de machinegeweren en de soldaten het vuur. De Fransen breken door en er ontstaat een man tegen man gevecht in de loopgraaf, waarna de Duitsers zich terugtrekken naar de volgende linie. De achtervolgende Fransen worden daar opgewacht door andere Duitsers, die de overblijvende Fransen op de vlucht doen slaan, waarna ze de achtervolging inzetten en hun oude loopgraaf weer innemen.
• 01:09:51 – 01:15:16: Na een barrage staan de Duitse soldaten klaar om de loopgraven uit te stormen. Als het fluitsignaal weerklinkt, rennen ze met een bajonet op het geweer door het niemandsland richting de vijandige posities. Intussen worden ze gebombardeerd.  Geconcentreerd artillerievuur, aangevuld met machinegeweervuur blaast het Duitse offensief uit elkaar waarna het Franse leger de Duitsers terug tracht te drijven. Paul blijft in een krater achter waar hij een Fransman met een bajonet neersteekt. ’s Nachts worden onophoudelijk vuurpijlen afgeschoten en bombarderen de vijanden elkaar.

4. Nut van oorlog

• 00:52:52 – 00:55:21: Als de soldaten baden in een vijver vragen ze zich af hoe de oorlog eigenlijk begonnen is en waarom ze deze vechten. Sommigen vinden dat de Fransen gestraft moeten worden voor het starten van de oorlog, waarop een soldaat zegt dat iedereen denkt dat iemand anders de oorlog gestart heeft. Misschien hebben de Engelsen deze oorlog wel ontketend? Waarop een andere soldaat zegt dat hij niet eens weet hoe een Engelsman eruitziet. Vervolgens vragen ze zich af hoe een oorlog start. Misschien wordt één land wel beledigd door een ander en wil het daarom genoegdoening door oorlog. Eén soldaat voelt zich niet beledigd en vindt dus dat hij naar huis mag, waarop de anderen vinden dat hij gelijk heeft.

Historiografie

Van juli 1914 tot november 1918 werd de Eerste Wereldoorlog of de Groote Oorlog in Europa uitgevochten. In dit gewapend conflict stonden de geallieerden [o.a.: België, Frankrijk, Groot-Brittannië, Italië (vanaf 1915), Rusland en de Verenigde Staten (vanaf 1917)] tegenover de Centralen (Duitsland, Oostenrijk-Hongarije, Bulgarije en het Ottomaanse Rijk). De aanleiding van het gewapende conflict was de moord op aartshertog Franz-Ferdinand van Oostenrijk-Hongarije door een Bosnisch-Servische nationalist. Hierop verklaarde Oostenrijk-Hongarije de oorlog aan Servië waarna - dankzij de geheime diplomatie - een sneeuwbaleffect ontstond en er steeds meer naties aan de oorlog deelnamen.

Het startschot van Wereldoorlog I aan het westfront was de oorlogsverklaring van Duitsland aan Frankrijk. Om het succes van de Frans-Pruisische oorlog te herhalen en zodoende een snelle overwinning te halen waarna de Duitse troepen beschikbaar werden voor het oostfront, was in het voorgaande decennium het Von Schlieffenplan uitgedokterd. Dit plan voorzag in een snelle opmars door het neutrale België, waardoor de Franse defensie in het oosten omzeild werd en Parijs ingenomen kon worden.

Het hevige verzet van het Belgische leger, de snelle Russische mobilisatie, het toetreden van Groot-Brittannië tot de oorlog en de gebrekkige communicatie binnen het Duitse leger zorgden ervoor dat de Duitse opmars tot stilstand werd gebracht in West-Vlaanderen en Noord-Frankrijk. De fronten stagneerden en de legers groeven zich in complexe loopgravensystemen in vanaf oktober 1914.

Door deze loopgraven kwam een einde aan de illusie van een korte oorlog en transformeerde het conflict aan het westfront in een uitputtingsslag. De combinatie van verouderde tactieken (zoals het over een ganse linie oprukken) en moderne technologie (zoals machinegeweren, langeafstandsartillerie, gifgas) zorgden voor miljoenen doden.

Het leven in de loopgraven eiste zowel fysisch als psychisch een hoge tol van de soldaten. Fysisch werd het leven gekenmerkt door onhygiënische omstandigheden: de kou in de winter, de warmte in de zomer, modder, ratten, luizen en vlooien veroorzaakten veel kwalen en ziektes. Psychisch was het leven in de loopgraven mogelijks nog erger dan fysisch. Enerzijds veroorzaakten de dagenlange artilleriebeschietingen voor een offensief shellshock, een soort waanzin. Anderzijds zorgden de rustige periodes voor verveling; Dit werd versterkt door de eenzaamheid die soldaten kenden. Deze eenzaamheid ontstond door het grote slachtoffertol van de oorlog: vriendschappen waren een kort leven beschoren door het overlijden van de soldaten.

Dit mensonwaardig bestaan leidde tot een anti-oorlogshouding, geuit door onder ander de bekende Britse oorlogspoëten, en muiterij in de loopgraven. Deze houding van de soldaten werd achter het front vaak moeilijk begrepen omwille van de grote invloed die de propaganda had. Muiterij werd bijgevolg door executie bestraft.

De oorlog werd gestaakt met een wapenstilstand op 11 november 1918, waarna de verdragen van Parijs een officieel einde aan deze oorlog maakte.

Bijlages

historische_kritiek_speelfilm_van_den_bossche_jelle.pdf431.5 KB

Bronnen

• Literatuur:

Wynant (D.). De censuur van de controversiële film 'All Quiet on the Western Front' in België en andere Europese landen: een historisch receptieonderzoek en filmanalyse van 'All Quiet on the Western Front' in België, Gent (onuitgegeven licentiaatsverhandeling Universiteit Gent), 2009, 146 p. (promotor: D. Biltereyst)

Schleh (E.). “All Quiet on the Western Front, a History teacher’s reappraisal” in: Film & History, 4 (1978), 5p.

Kelly (A.). All quiet on the western front, the story of a film, London, I.B. Tauris & Co LTd, 1998, 200 p.

Jones (D.B.). “War without Glory” in: The Quarterly of Film Radio and Television, 3 (1954), 16p.

Palmer R.R., A history of the modern world, New York, McGraw-Hill, 2007, 1191 p.
 

• Internet: 

http://www.rottentomatoes.com/m/1000642-all_quiet_on_the_western_front/: filmreview

http://www.moviediva.com/website/MD_root/reviewpages/MDAllQuietWesternFront.htm : filmreview

http://www.tcm.com/this-month/article/85856|0/All-Quiet-on-the-Western-Front.html: filmfiche

http://www.imdb.com/title/tt0020629/: filminformatie