t Grom, museum van de groentestreek

Op zoek naar glazen dorpen tussen Antwerpen en Brussel

‘t Grom is het museum van de traditionele groentestreek. Deze streek omvatte een groot aantal dorpen en gemeentes van Aartselaar tot Rotselaar en van Ranst tot Zemst. Over die brede as tussen Antwerpen en Brussel werd en wordt van oudsher veel aan groenteteelt gedaan. In serres, onder glas, maar ook in volle grond natuurlijk.

‘t Grom focuste vele jaren op het tuindersverleden in de eigen, directe omgeving van Sint-Katelijne-Waver, Duffel en Mechelen. Hieraan dankt het zijn expertise. Toch zijn er nog vele andere dorpen in die traditionele streek die een verrassend verleden hebben in de tuinbouw. Zo was bijvoorbeeld het nu verstedelijkte Wilrijk honderd jaar geleden een echt glazen dorp vol serres. Onder en achter de vele verkavelingen gaan verhalen schuil van honderden tuindersgezinnen.

Lokale heemkringen en historici zijn vaak de schatbewaarders van dit onontgonnen verleden. De stagiair geschiedenis krijgt daarom als opdracht:

‘het screenen van bestaand onderzoek en bronnenmateriaal over het landbouwverleden bij heemkringen en historici in clustergebieden van de traditionele groenstreek als basis voor eigen verder onderzoek wat ontsloten wordt via een blog op de eigen website met regelmatige posts over de stand van het lopende onderzoeken’

Taken

• Keuze maken uit een dorp of cluster van dorpen in de traditionele groentestreek.

• Contact leggen met lokale heemkringen, musea of geschiedkundigen.

• Verzamelen van mondelinge en geschreven bronnen over het tuinbouwverleden.

• Verslag maken van dit onderzoek en het presenteren aan het team en gidsen-

  vrijwilligers.

• Vertalen van het onderzoek naar wervende blogposts op de website van ‘t Grom.

• Uitnodigen van partners uit het gekozen dorp of de cluster naar ‘t Grom voor verdere kennismaking.

Botanische kunst in het kolonialisme

In samenwerking met kunstenares Hilde Orye wordt er een onderzoeksproject opgestart rond de rol van botanische kunst in het kolonialisme. Hilde Orye vervulde al opdrachten bij de Universitaire Plantentuin Gent en de Plantentuin Meise. In 2017 behaalde ze met onderscheiding het diploma botanical painting aan de London Art College en in 2020 studeerde ze eveneens met onderscheiding af aan de Society of Botanical Artists in Dorset. Daarnaast is ze mede-oprichtser van de Vereniging van Botanische Kunstenaars België.

Het onderzoeksproject is de basis voor een tijdelijke thematentoonstelling in de expogangen van ’t Grom. Hierbij dient het onderzoek op een leuke, verstaanbare maar correcte manier te worden overgedragen aan de bezoekers van de expo. 

Botanisch tekenen is zowel een kunst als een wetenschap. Het is aangenaam voor het oog maar ook een medium om kennis over te dragen. Er worden verschillende aspecten onderzocht binnen dit thema.

1. Ten eerste wordt onderzoek gedaan naar de drijfveer voor botanisch onderzoek. Wat motiveerde de artiesten? Onderzoek naar de plantenwereld kan voor verschillende redenen gedaan worden. Het kan een leuk tijdverdrijf zijn maar kan ook zeer nuttig zijn. Het is belangrijk om te weten welke planten voedzaam zijn en welke giftig. Of welke economisch gezien een mooie investering zijn.
2. Ten tweede wordt er onderzocht wat de rol van de lokale bevolking was. We kunnen er vanuit gaan dat de lokale bevolking kennis bezat over de lokale fauna en flora. Hiervan konden kolonisten gebruik maken om voedzame planten van de giftige te onderscheiden. Er moet dus in zekere maten communicatie tussen de bevolking en de kolonisten geweest zijn. De vraag is in welke maten dat de lokale bevolking hun kennis en kunde deelden met de kolonisten en of ze hiervoor enigszins erkend werden. Daarnaast kunnen we ons afvragen in welke maten de botanische kunst beïnvloed werd door inzichten van de lokale bevolking.
3. Een volgend aspect dat onderzocht wordt is de verandering van het wereldbeeld. In de 18e eeuw kwam de Verlichting op. Dit ging gepaard met een mentaliteitsverandering. De Verlichting stond in het teken van rede, logica en wetenschap. Het veranderend wereldbeeld werd in grote maten beïnvloed door de nieuwe ontdekkingen van wereldreizigers. In welke maten heeft botanische kunst hier een steentje bij gedragen?
4. Ten slotte wordt onderzocht wat de impact was van de koloniale botanie op de tuinbouw in de kolonialiserende landen.  Komen de artiesten uit regio’s waar tuinbouw floreert of zijn er andere botanische centra? Krijgt de lokale tuinbouw nieuwe impulsen door het onderzoek?

Profiel

• Je kan historisch onderzoek doen  (zoekstrategieën, historische kritiek en het resultaat neerschrijven). 
• Je legt gemakkelijk contacten en wil leren netwerken met diverse partners. 
• Je werkt overzichtelijk. 
• Je kan zelfstandig opdrachten afwerken, maar ook in team werken. 
• Je bent leergierig en ondernemend.

Aanbod

• Kennismaking met de museum- en erfgoedwereld 
• Kennismaking met de wereld van botanische kunst
• Kennismaking met een experimenteel museum dat wil netwerken met vele partners 
• Een inspirerende werkplaats tussen het groen en de museumtuinen van ’t Grom

Deze stage kan worden gekoppeld aan een scriptieonderwerp. Neem daarvoor contact op met onderwijsbegeleider Fien Danniau (UGent) of Pierre Delsaerdt (UAntwerpen).

Roem en Glorie

In 2020 bracht het project Roem & Glorie een ode aan vergane en nieuwe agrobiodiversiteit in de provincie Antwerpen. Roem van Mechelen, Glorie van Wilrijk, Praal van Duffel, Triomphe de Tihange, Belle et Bonne de Bruxelles, ... het nationaal groenteverleden staat gedrukt in de namen die kwekers en instellingen gaven aan hun ontwikkelde variëteiten. Een rijke verscheidenheid waar vandaag nog maar weinig sporen van terug te vinden zijn. Zeker nu enerzijds de zadenmarkt gemonopoliseerd is door bedrijven als Monsanto, Bayer, Syngenta, en anderzijds wereldwijde wetgevingen het moeilijk of onmogelijk maken voor lokale boeren om hun eigen telersselecties te handhaven. Een kwestie van milieu-pessimisme versus technologie-optimisme? Of simpelweg flauwe nostalgie naar een verleden dat er nooit was? Geïnspireerd door het boek The Wizzard and The Prophet van Charles C. Mann (2018) gaan we op zoek naar een toekomst voor oude telersselecties in de moderne tuinbouw.

Het eerste deel van Roem & Glorie in 2020 werkte zo inspirerend dat er initiatieven ontstonden buiten maar ook in samenspraak met ’t Grom. Ten eerste zal het museum Plantin-Moretus in samenwerking met de zadenbibs van Antwerpen zaadzakjes op de markt brengen met erin zaden van oa de tomatensoort Etoile Blanche d’Anvers. De buitenkant van de verpakking wordt versierd met afdrukken van antieke houtgravures van groenten en planten, uit de collectie van het museum zelf.

De eetbare stad

Ten tweede zal ’t Grom partner zijn in een project geleid door de Erfgoedcel Mechelen / het museum Hof van Busleyden. Het wordt een meerjarig stedelijk participatief project rond eetbare stad waarbij de kennis van groenten, fruit en kruiden, 'levend erfgoed'  burgers, middenveldorganisaties, korte ketenorganisaties en stedelijke diensten rond groenontwikkeling en voeding verbindt. Het project omvat oa deze actiepunten:

• stimuleert het erfgoedbewustzijn lokale telersvariëteiten zowel bij de betrokken burgers als bij de middenveldorganisaties en activeert zo een nieuwe erfgoedgemeenschap
• maakt het erfgoedaspect van de werking rond oude rassen zichtbaar voor het publiek

Projectonderwerpen waar stagiairs aan kunnen meewerken:

• in kaart brengen van zaadhandelaars in het Mechelse, opstellen van een tijdslijn van oprichtingen, fusies, overnames en faillissementen tot internationalisering van lokale spelers
• perfectioneren van lijst Belgische groentevariëteiten (tot 1950) door opzoekingswerk in de archieven van het Proefstation voor de Groenteteelt (Sint-Katelijne-Waver), Provinciale Tuinbouwschool Mechelen, Tuinbouwschool Vilvoorde, ILVO (Melle), Proefstation voor de Groenteteelt (Gembloux, Universiteit Luik)
• interviews afnemen hierover bij tuinbouwproducenten in de drie glasregio’s van de provincie Antwerpen (Mechelen, Wommelgem, Hoogstraten) of via hun lokale afdelingen van de Landelijke Gilden
• schrijven van promotionele teksten voor het publiek om het bewustzijn over dit levend erfgoed te vergroten
• schrijven van een artikel voor het tijdschrift van Faro, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed, met als doel binnen de professionele sector een gesprek op te starten over de plaats van en aandacht voor levend erfgoed
• vertalen van een dergelijk artikel zodat het ook kan dienen voor internationale kanalen als de Europese SAVE Foundation

Vaardigheden:

• Zin voor taal en beeld
• Nauwkeurig en consequent gegevens kunnen verwerken
• Vlot contacten kunnen leggen en onderhouden
• Zelfstandig aan de slag kunnen gaan
• Een open blik om erfgoed en de erfgoedsector te bekijken of te leren kennen

Wat je erbij wint:

• Ontwikkeling van expertise in verwerking van gegevens tot een publieksvriendelijke presentatie
• Ervaring in de uitwerking van verhaallijnen
• Ervaring met en inzicht in projectwerking en partners
• Kennismaking met een organisatie die de grenzen aftast van een museale én een stadsbrede, provinciale erfgoedwerking
• Een blik op het erfgoedveld in de provincie Antwerpen en de uiteenlopende organisaties, diensten en personen die actief zijn binnen deze thematiek

’t Grom maakt van levend erfgoed een nieuw speerpunt in haar werking. Het museum neemt hierin een unieke voortrekkersrol op in Vlaanderen.

Levend erfgoed is de verzamelnaam voor allerlei rassen, soorten en variëteiten van dierlijke of plantaardige aard die hun oorsprong in een bepaalde regio hebben. Het simpelste voorbeeld is het Belgische trekpaard. Of denk ook maar aan de Mechelse herder. Dierenrassen die hun oorsprong hebben in een eeuwenoude interactie tussen mens, natuur en landschap. Maar hoe zit het met ‘groentjes van bij ons’, of erger nog ‘vergeten groenten’?

’t Grom zoekt een stagiair die het publiek weet te enthousiasmeren voor de geschiedenis van de teeltselectie en zaadhandel, de rol van de boer hierin, en hoe tot de verbeelding sprekende variëteiten ontstonden zoals ‘Roem van Mechelen’ of ‘Koopmans Blauwe’.

De stagiair ontleedt het huidige publieksaanbod en ontdekt gemiste kansen en mogelijke aanknopingspunten. Hoe kan het thema levend erfgoed en de verschillende lokale variëteiten beter geïntegreerd worden met de museumopstelling, tuininrichting, bezoekerscommunicatie?

Het eindpunt / eindproduct is een fiche voor een aantal Vlaamse erfgoedvariëteiten met daarop: een korte definitie van levend erfgoed, een beschrijving van de variëteit, zaai- en bereidingstips, een antieke en moderne afbeelding ervan, en tot slot advies over hoe deze erfgoedvariëteit te vermeerderen en in stand te houden. Deze fiches worden vertaald naar aparte wikipedia- pagina’s, voor de wikipedia-pagina’s worden QR-codes gemaakt die de planten in de tuin aanduiden, en de fiches worden ook op papier afgedrukt en aan de balie gepresenteerd samen met de zaden van deze variëteiten. Al staat de stageplaats net zo goed open voor andere vernieuwende ideeën.

Je werkt hiervoor nauw samen met de directeur-conservator en tuinman. Je bent gebeten door erfgoed, voeding of tuinbouw vanuit een pure interesse en/of vanuit je beroepservaring of opleiding.

Werkplaats:

't Grom, is het eerste doemuseum in Vlaanderen rond groenten en tuinbouwerfgoed. We willen de duurzame tuinbouw en het tuinbouwerfgoed op een speelse en interactieve wijze tot bij het brede publiek brengen. Daarnaast wil 't Grom de bezoeker informeren en mobiliseren voor gezonde voeding en groenten.

Profiel/competenties:

• Enthousiast en flexibel
• Nauwkeurig en kritisch
• Zelfstandig en verantwoordelijk
• Vlotte pen

Relevante opleidingen voor stages:

Master Culturele Studies / Culturele Agogiek / Geschiedenis / Conservatie & Restauratie

Collectiewaardering

’t Grom zoekt een stagiair die de bestaande collectie kritisch kan waarderen en advies durft te geven over aanwerving of afstoting van stukken. Ook met het oog op gelijkaardige collecties in het brede erfgoedveld. Of die eerder onbekende, onderbelichte deelcollecties weet aan te wijzen en hiervoor een grondige motivatie uitbouwt.

Het doel is een werkbare leidraad voor de toekomst van het museum dat een trekkersrol wil spelen in Vlaanderen rond voeding en tuinbouw. Je legt vinger als het ware op de USP (unique selling position) van onze collectie.

Als orgelpunt van je stage ontwikkel je een portfolio van de collectie waarbij je je visie toont op de collectie, de uniciteit ervan in Vlaanderen aantoont, en oog hebt voor het ontwikkelingspotentieel ervan.

Je werkt hiervoor nauw samen met de directeur-conservator en de vrijwilligers collectiebeheer. Je bent gebeten door erfgoed of tuinbouw vanuit een pure interesse en/of vanuit je beroepservaring of opleiding.

Profiel/competenties

• Technisch inzicht
• Enthousiast en flexibel
• Nauwkeurig en kritisch
• Zelfstandig en verantwoordelijk
• Vlotte pen

Taken

• Beschrijven van verschillende werktuigen en hun subtypes
• Voorbereiden en uitvoeren van foto-opdrachten
• Invoeren van fotomateriaal in de inventaris
• Bijstaan in depot-onderhoud
• Verhuis van collectiestukken
• Deelname aan staf- en teamvergaderingen
• Opstellen adviezen voor collectiebeleid
• Opstellen plan hernieuwde museumopstelling

’t Grom zoekt een stagiair die deze tuinbouwcollectie onder de loep wil nemen. Een waardering van de verschillende stukken in functie van de specialisatie van het museum dringt zich op. Deze stukken dienen opgesplitst te worden in duidelijk gescheiden en definieerbare deelcollecties. Het eindpunt is een werkbare leidraad voor de toekomstige verwerving maar ook afstoting van collectiestukken. Zo wil ’t Grom een collectie bekomen die uniek is in haar soort.

Als orgelpunt van je stage bouw je een eerste expo op in de museumgangen van ’t Grom. Deze expo toont je visie op de collectie en de waarde ervan en verrast bovendien door een creatieve invalshoek. Je werkt hiervoor nauw samen met de directeur-conservator en de vrijwilligers collectiebeheer. Je bent gebeten door erfgoed of tuinbouw vanuit een pure interesse en/of vanuit je beroepservaring of opleiding.

Profiel/competenties:

• Technisch inzicht
• Enthousiast en flexibel
• Nauwkeurig en kritisch
• Zelfstandig en verantwoordelijk
• Vlotte pen

Relevante opleidingen voor stages:

• Master Culturele Studies / Culturele Agogiek / Geschiedenis / Conservatie & Restauratie

Taken:

• Beschrijven van verschillende werktuigen en hun subtypes
• Voorbereiden en uitvoeren van foto-opdrachten
• Invoeren van fotomateriaal in de inventaris
• Bijstaan in depot-onderhoud
• Verhuis van collectiestukken
• Deelname aan staf- en teamvergaderingen
• Opstellen adviezen voor collectiebeleid
• Opstellen plan hernieuwde museumopstelling