Stadsmuseum Lokeren

De naoorlogse migratiegeschiedenis van de diverse stad Lokeren

In Lokeren heeft ongeveer 15% van de inwoners een niet-Belgische of dubbele nationaliteit. De Turkse en de Marokkaanse gemeenschappen zijn het grootst, maar samen maken zij nog niet de helft van de totale groep uit. Dat maakt de stad heel divers, op verschillende vlakken. Die diversiteit heeft impact op het wonen, werken, leren en samenleven in de stad. Soms is ze een basis voor verrijking, soms een aanleiding tot onbegrip of conflict. Mensen uit verschillende gemeenschappen kennen elkaar soms (te) weinig, de taal- en cultuurbarrières zijn vaak groot.

De wortels van deze diversiteit liggen hoofdzakelijk in verschillende naoorlogse arbeidsmigratiegolven. Tot nu toe is er specifiek voor Lokeren slechts onderzoek gedaan naar de migratiegeschiedenis van bepaalde gemeenschappen, maar niet naar de totale impact van de verschillende groepen op de stad en ook niet naar de huidige vorm van (samen)leven. Het Stadsmuseum Lokeren wil deze naoorlogse nieuwkomersgeschiedenis in kaart brengen en in verschillende facetten van haar werking vertalen, om een relevante werking te ontwikkelen voor, met en over alle Lokeraars. Het museum ziet het als een belangrijke taak om deze recente geschiedenis correct en helder te vertellen naar een groot publiek toe, in een vernieuwde vaste opstelling en tijdens tijdelijke erfgoedprojecten.

Deze Lokerse migratiegeschiedenis past uiteraard in een groter geheel, en daarom is het belangrijk om samen te werken met partners die deze lokale geschiedenis in een grote kader kunnen duiden. Erfgoedcel Waasland zet de volgende beleidsperiode in op dezelfde doelstellingen, en vormt samen met het Stadsmuseum de motor voor een breed Waas stedelijk migratieonderzoek, dat de Wase erfgoedspelers in de toekomst als basis kunnen gebruiken voor specifieke projecten en verder onderzoek. De stage-opdracht ondersteunt het Lokerse onderzoeksproject in de diepte, en houdt bronnen- en getuigenonderzoek bij mensen uit verschillende gemeenschappen in.

Textielindustrie in Lokeren

De driehoek Daknam-Stekene-Sinaai vormde tot rond 1930 de belangrijkste vlasregio naast de Leiestreek. In de 19de eeuw verschenen ook tientallen textielfabrieken in het centrum van Lokeren: oorspronkelijk katoendrukateliers en -weverijen, en vanaf 1900 vooral spinnerijen. Vanaf 1970 ging het steil bergaf met de oude Lokerse industrie: de textiel- en haarsnijderijfabrieken sloten één voor één de deuren, honderden mensen, waaronder de eerste generatie arbeidsmigranten uit Marokko en Turkije, verloren hun job.

Het Stadsmuseum wil investeren in een historisch-sociologisch onderzoek i.f.v. de vernieuwing van de vaste museumopstelling in 2022 en verschillende erfgoedprojecten. Focus is de impact van de vlasteelt en de textielindustrie op de tewerkstelling, de sociale ontwikkelingen en de ruimtelijke ontwikkeling van de stad, in vergelijking met andere Vlaamse textielsteden. De stage-opdracht omvat het verzamelen van het belangrijkste bronnenmateriaal en het in kaart brengen en eventueel uitvoeren van de mogelijkheden voor verder getuigenonderzoek.

Aan deze stage kan ook een masterscriptie worden verbonden.

Stageopdracht 1: Joods opvangcentrum in Eksaarde

Vanaf 1933 slaan in heel Europa duizenden joden op de vlucht. In 1938 besluit de Belgische overheid voor deze vluchtelingen enkele opvang- en interneringscentra op te richten. In Eksaarde wordt in november 1939 zo’n centrum geopend, op de plaats waar zich nu het Sint-Teresiacollege bevindt. De joodse vluchtelingen verblijven er in relatief goede omstandigheden. Wanneer een klein jaar later de oorlog uitbreekt , worden deze joden gedwongen verder te vluchten. Zeker een kwart van hen komt uiteindelijk om het leven in de concentratie- en vernietigingskampen.

Het doel van het project is lokaal een bewustwording van dit kleine stukje ongekende oorlogsgeschiedenis, en bovenlokaal een bijdrage aan een breder onderzoek rond dit thema. Er is nog geen onderzoek gevoerd over dit opvangcentrum en de mensen die er verbleven. Dat zouden we graag voeren i.s.m. CEGESOMA, Rijksarchief, Joods Museum en Kazerne Dossin.

Het vooropgestelde doel is een tentoonstelling en een kleine publicatie, maar de vorm en de timing van het project zullen uiteindelijk afhangen van de beschikbaarheid van onderzoek, beelden en informatie.

De masterstage-opdracht 2018 omvat het verzamelen van het belangrijkste bronnenmateriaal om de mogelijkheden van het project te bekijken en om mogelijke samenwerkingsverbanden op te zetten.

Stageopdracht 2: textielnijverheid in Lokeren

De driehoek Daknam-Stekene-Sinaai vormde tot rond 1930 de belangrijkste vlasregio naast de Leiestreek. In de 19de eeuw verschenen ook tientallen textielfabrieken in het centrum van Lokeren: oorspronkelijk katoendrukateliers en -weverijen, en vanaf 1900 vooral spinnerijen. Vanaf 1970 ging het steil bergaf met de oude Lokerse industrie: de textiel- en haarsnijderijfabrieken sloten één voor één de deuren, honderden mensen, waaronder de eerste generatie arbeidsmigranten uit Marokko en Turkije, verloren hun job.
Het Stadsmuseum wil investeren in een historisch-sociologisch onderzoek i.f.v. een tentoonstelling en een publicatie in 2023. Focus is de impact van de vlasteelt en de textielindustrie op de tewerkstelling, de sociale ontwikkelingen en de ruimtelijke ontwikkeling van de stad, in vergelijking met andere Vlaamse textielsteden.
De stage-opdracht 2018 omvat het verzamelen van het belangrijkste bronnenmateriaal om de mogelijkheden van het project te bekijken en om mogelijke samenwerkingsverbanden op te zetten.

Stageopdracht 3: participatie//nostalgie: 60 + 60 voorbereiding lokaal participatietraject

In 2019 plant het Stadsmuseum een participatief traject over Lokeren in de jaren 1960. De tijd waarin het eerste jeugdhuis die naam waardig werd opgericht en de stad een zwembad kreeg. De tijd waarin de eerste arbeidsmigranten uit Marokko en Turkije in Lokeren aankwamen. Een scharnierperiode waarin het kleinschalige lokale leven doorkruist werd door jong werelds geweld. Het Stadsmuseum wil de herinneringen van de Lokeraars bovenhalen, vangen en bewaren om er later mee aan de slag te gaan. Waar kon je op de tafels dansen? Welke winkel verkocht de modernste spullen en waar was de tijd stil blijven staan? Wie waren de rich and the famous van de stad? Waar kon je stiekem afspreken met je liefje? Hoe haalde je je slag thuis bij je behoudsgezinde ouders? Welke dromen koesterde je en konden ze ook uitkomen?
We zoeken stagiairs die op pad willen gaan om verhalen los te peuteren bij zeventigjarige jongeren, scholen te activeren om grootouderprojecten op te starten en leuke participatieve formats te bedenken om het publiek actief aan de slag te laten gaan in de tentoonstelling die van start gaat eind 2019.
(ook mogelijk in het tweede semester en door bachelorstudenten)

Stageopdracht: participatie//nostalgie: 60 + 60 voorbereiding lokaal participatietraject

In 2019 plant het Stadsmuseum een participatief traject over Lokeren in de jaren 1960. De tijd waarin het eerste jeugdhuis die naam waardig werd opgericht en de stad een zwembad kreeg. De tijd waarin de eerste arbeidsmigranten uit Marokko en Turkije in Lokeren aankwamen. Een scharnierperiode waarin het kleinschalige lokale leven doorkruist werd door jong werelds geweld. Het Stadsmuseum wil de herinneringen van de Lokeraars bovenhalen, vangen en bewaren om er later mee aan de slag te gaan. Waar kon je op de tafels dansen? Welke winkel verkocht de modernste spullen en waar was de tijd stil blijven staan? Wie waren de rich and the famous van de stad? Waar kon je stiekem afspreken met je liefje? Hoe haalde je je slag thuis bij je behoudsgezinde ouders? Welke dromen koesterde je en konden ze ook uitkomen?
We zoeken stagiairs die op pad willen gaan om verhalen los te peuteren bij zeventigjarige jongeren, scholen te activeren om grootouderprojecten op te starten en leuke participatieve formats te bedenken om het publiek actief aan de slag te laten gaan in de tentoonstelling die van start gaat eind 2019.

Het kamp van Lokeren

Tussen 1944 en 1947 gebruikte de Belgische overheid een voormalig Duits gevangenenkamp even buiten het stadscentrum van Lokeren als interneringscentrum voor personen die verdacht werden van collaboratie. Tijdens die periode passeerden vele duizenden mensen in het ‘Hechteniskamp Lokeren’. Het kamp zou later dan ook een belangrijke rol gaan spelen in het collectieve geheugen van personen met een repressieverleden. Voor heel wat mensen in en rond Lokeren vormt het kamp een onderdeel van een onverwerkt verleden. Het Stadsmuseum Lokeren toont in de tentoonstelling de volledige geschiedenis van het kamp op een neutrale manier, aan de hand van beeldmateriaal, historische documenten en getuigenissen die eerder zijn gepubliceerd. Dat doen we op een neutrale, historisch correcte en wetenschappelijk onderbouwde manier door samen te werken met historisch bureau Geheugencollectief en met verschillende historisch-wetenschappelijke instellingen en onderzoekers (UGent, Rijksarchief, ADVN, SOMA).

Stadsmuseum Lokeren zoekt studenten om mee te werken aan de organisatie van een debat over de betekenis van interneringscentra zoals dat van Lokeren binnen het kader van de problematiek van conflict en verzoening in een nationale en internationale context, met verschillende (inter)nationale experts op het vlak van collaboratie, repressie en Vlaamse Beweging. Keynote-sprekers is Pieter Lagrou (ULB). Deelnemers aan het debat zijn experts van UGent, CEGESOMA en ADVN. Daarnaast kunnen studenten het digitaliseringsproject mee uitwerken dat het Stadsmuseum samen met ADVN plant. Tijdens de tentoonstelling krijgen bezoekers de kans om hun erfgoed in privébezit aan een annex van de tentoonstelling toe te voegen. In ruil daarvoor worden hun documenten gedigitaliseerd i.s.m. het ADVN (Archief, Documentatie en Onderzoekscentrum voor het Vlaams-nationalisme), die de gedigitaliseerde beelden bewaart. Op deze manier zijn de stukken traceerbaar én sowieso al in digitale vorm bewaard, en maken de eigenaars ervan kennis met het ADVN als gespecialiseerde bewaarinstelling, waaraan ze indien gewenst hun stukken kunnen schenken. Politieke neutraliteit, een spontane (klant)vriendelijkheid en een kritische maar open geest zijn vereist om met deze gevoelige historische materie aan de slag te gaan.

Kamp van Lokeren

Tussen 1944 en 1947 gebruikte de Belgische overheid een voormalig Duits gevangenenkamp even buiten het stadscentrum van Lokeren als interneringscentrum voor personen die verdacht werden van collaboratie. Tijdens die periode passeerden vele duizenden mensen in het ‘Hechteniskamp Lokeren’. Het kamp zou later dan ook een belangrijke rol gaan spelen in het collectieve geheugen van personen met een repressieverleden. Voor heel wat mensen in en rond Lokeren vormt het kamp een onderdeel van een onverwerkt verleden. Het Stadsmuseum Lokeren toont in de tentoonstelling de volledige geschiedenis van het kamp op een neutrale manier, aan de hand van beeldmateriaal, historische documenten en getuigenissen die eerder zijn gepubliceerd. Dat willen we op een neutrale, historisch correcte en wetenschappelijk onderbouwde manier doen door samen te werken met historisch bureau Geheugencollectief en met verschillende historisch-wetenschappelijke instellingen en onderzoekers (UGent, Rijksarchief, ADVN, SOMA).

Stadsmuseum Lokeren zoekt studenten om mee te werken aan de organisatie van een debat over de betekenis van interneringscentra zoals dat van Lokeren binnen het kader van de problematiek van conflict en verzoening in een nationale en internationale context, met verschillende (inter)nationale experts op het vlak van collaboratie, repressie en Vlaamse Beweging. Keynote-sprekers is Pieter Lagrou (ULB). Deelnemers aan het debat zijn experts van UGent, CEGESOMA en ADVN. Daarnaast kunnen studenten het digitaliseringsproject mee uitwerken dat het Stadsmuseum samen met ADVN plant. Tijdens de tentoonstelling krijgen bezoekers de kans om hun erfgoed in privébezit aan een annex van de tentoonstelling toe te voegen. In ruil daarvoor worden hun documenten gedigitaliseerd i.s.m. het ADVN (Archief, Documentatie en Onderzoekscentrum voor het Vlaams-nationalisme), die de gedigitaliseerde beelden bewaart. Op deze manier zijn de stukken traceerbaar én sowieso al in digitale vorm bewaard, en maken de eigenaars ervan kennis met het ADVN als gespecialiseerde bewaarinstelling, waaraan ze indien gewenst hun stukken kunnen schenken. Politieke neutraliteit, een spontane (klant)vriendelijkheid en een kritische maar open geest zijn vereist om met deze gevoelige historische materie aan de slag te gaan.
 

Het Stadsmuseum Lokeren plant van 19/11/2017 tot 15/4/2018 een tentoonstelling over de geschiedenis van het hechteniskamp van Lokeren, waar al dan niet vermeende collaborateurs na de bevrijding  werden opgesloten in afwachting van een proces. Naast een aantal vooraanstaande culturele figuren (b.v. Filip De Pillecijn) waren de meest gevangenen ‘kleine garnalen’ die omwille van effectieve collaboratie, Vlaams gedachtengoed  of commerciële belangen in het kamp terecht waren gekomen. De levensomstandigheden waren er slecht: voedsel was schaars en de barakken waren schamel.

Het Stadsmuseum Lokeren wil in de tentoonstelling de volledige geschiedenis van het kamp op een neutrale manier tonen, aan de hand van beeldmateriaal, historische documenten en getuigenissen die eerder zijn gepubliceerd. Het ‘kamp van Lokeren’ vormt een belangrijke bladzijde uit de Vlaamse en Lokerse geschiedenis en met het oog op bronnenmateriaal is het noodzakelijk om er nu, 70 jaar na de sluiting van het kamp, mee aan de slag te gaan. Dat willen we op een neutrale, historisch correcte en wetenschappelijk onderbouwde manier doen door samen te werken met historisch bureau Geheugencollectief en met verschillende historisch-wetenschappelijke instellingen en onderzoekers (UGent, Rijksarchief, ADVN, SOMA).

Stadsmuseum Lokeren zoekt studenten om dit verhaal mee te vertalen naar een breed publiek, in het bijzonder naar leerlingen van de derde graad secundair onderwijs. Zij kunnen in samenwerking met leerkrachten geschiedenis een museumbezoek voor hen uitwerken, waarbij reflectie, terugkoppeling naar de huidige maatschappelijke en politieke situatie en dialoog voorop moeten staan. Zij moeten het bezoek ook actief promoten naar de doelgroep toe. Daarnaast kunnen de studenten meewerken aan het detecteren en het verwerken van het beeldmateriaal voor de tentoonstelling en aan de redactie van de tentoonstellingsteksten in samenwerking met Geheugencollectief. Politieke neutraliteit, een kritische maar open geest en discretie zijn vereist om met deze gevoelige historische materie aan de slag te gaan.